Afghanistan Actress, Modells, Singer..

Sutara Arian, was born on July 1 1985, in Kabul Afghanistan. Miss Arians parents were both in the field of media. Sutara first and foremost inspiration was her own father who was working in radio television in Kabul, Afghanistan and her mother currently works in the Afghan radio program in Melbourne Australia. Growing up in Melbourne Australia, Sutara realised her passion of acting and modelling from an early age. Since the age of 7 years old Sutara had been performing in theatrical plays. During her childhood she was motivated and a goal seeker and achiever, and she was dedicated to her passion and pursued her career by taking performing classes and drama classes. Knowing her goal Sutara was encouraged and supported by her parents to follow her dreams.

It was at the age of 19 that Sutara Arian gained her first movie role with production company Gulistan Film in the movie Ehsaas. Ehsaas is yet to be released. Soon after the completion of the movie Miss Arian was selected by Carousel Productions to represent Afghanistan in the Miss Earth Beauty Pageant in Manila, Philippines in 2005. Sutara was astounded for getting the opportunity to compete in an international beauty pageant and took upon the opportunity immediately. Miss Earth is a well recognised beauty pageant due to its mission to educate and inform people about looking after our Earth through their beauties who take part each year in the pageant.

After the completion of a movie and holding the title of Miss Afghanistan in 2005, Miss Arian decided to take a break from acting and modelling and complete her university degree. Between 2004 and 2008 Sutara attended Monash University in Melbourne Australia. In March 2009 she graduated with a bachelor of Communications and Journalism.

Miss Arian has many projects in place for 2009 and 2010. One of the major events on the calendar for 2009 is the promotion of Mr. Ehsan Aman concert through her company OZAfghan Media. Sutara will be conducting a tour of Australia for the concerts by Mr. Ehsan Aman. The program line up in the concerts, includes a fashion show by Miss Arian, and other well known models including Miss Australia Ann-Maree Bowdler, Australia?s Top Model Finalist Leah Johnsen and many more. The fashion show will highlight and showcase some of the talented Australian designers.

On the other hand Sutara has been busy with the production of her upcoming movie. The script is written by Mr. Fared Yaqobzada and movie is based on a love story. The movie will be released in 2010.

Although all this would be enough to keep her busy, but it does not end there. Sutara is currently working on producing a television program in Melbourne by the name of Sutara Television. It is a once a week program which will be an infotainment show. Her segment in the program is called Young Generationz. She will focus on encouraging and supporting young people in the field of art, music, poetry, sport and high achievers. Other activities lined up for Miss Arian are music videos by well known artists. Her ultimate goal for the future is to get into film directing and produce her own movie.


Overall Miss Sutara Arian wishes all her afghan people lots of hope and happiness and looks forwards to a better future for her country and for her people, and would like to thank all those who have supported her through her journey.

Where is Democracy in Afghanistan ?

The Afghan government’s limited writ and widespread official corruption are helping sustain a Taliban insurgency, and have fed pessimism about the Afghanistan stabilization effort. However, President Hamid Karzai has been able to confine ethnic disputes to political competition by engaging in compromises with major faction leaders, combined with occasional moves to weaken them. This strategy has enabled Karzai to focus on trying, with limited success to date, to win over members of his ethnic Pashtun community, some of which are tolerating Taliban insurgents. Karzai has faced substantial loss of public confidence, in large part due to widespread official corruption, but he is still considered a favorite for re-election on August 20, 2009. A major question is whether he wins more than 50% to avoid a second round run-off, and whether a run- off, if held, would increase the chances for his defeat. The United States is officially neutral in the contest, although Karzai has complained about U.S. official meetings with his challengers. Winning Pashtun support for the Afghan government is predicated, at least in part, on the success of efforts over the past few years to build local governing structures. New provincial councils will be elected on August 20 as well, although their roles in local governance and their relationships to appointed governors, remains unclear and inconsistent across Afghanistan. The trend toward promoting local governing bodies is to accelerate, according to the Obama Administration’s review of U.S. strategy, the results of which were announced on March 27, 2009. The core of the new strategy is a so-called “civilian surge” that is in the process of doubling, to about 900, the number of U.S. civilian personnel to deploy to Afghanistan to help build its governing and security institutions, particularly at local levels, and to increase economic development efforts.

the Administration is required to develop, by September 23, 2009, “metrics” by which to judge progress in Afghanistan, including the performance and legitimacy of the Afghan government and its efforts to curb official corruption. Small amounts of U.S. funds are tied to Afghanistan’s performance on such metrics. Despite the formal procedures of democracy established since the fall of the Taliban, many traditional patterns of authority remain. These patterns have been evident in the 2009 presidential campaign in Afghanistan, where many candidates, Karzai in particular, have forged campaign strategies designed to assemble blocs of ethnic and geographic votes, rather than promote specific new ideas. Some say that Afghanistan continues to be run mostly by local faction leaders who selectively apply, or in some cases ignore entirely, Afghan law and who undermine internationally-accepted standards of rule of law. Some believe that traditional Afghan patterns of decision making have some democratic and representative elements. This could be considered helpful to forging a modern democracy, although some might see these traditional patterns as competing mechanisms that resist change and modernization, and do not meet international standards of democratic governance. At them national level, the loya jirga, or traditional Afghan assembly consisting of about 1,000 delegates from all over Afghanistan, has been used to ratify some major decisions in the post-Taliban period (Karzai’s leadership, the post-Taliban constitution, and long term defense relations with the United States). At the local level, shuras, or jirgas (consultative councils) composed of local notables, are key mechanisms for making authoritative local decisions or dispensing justice.

Afghans turn often to these local mechanisms to adjudicate disputes rather than use the national court system. Some estimates say that 80% of cases are decided in the informal justice system.

So again we refer to first question where is Democracy?

Although democracy promotion, per se, was not a major feature of the Obama Administration March 27, 2009, strategy announcement, Afghanistan has taken significant formal steps toward democracy since the fall of the Taliban in November 2001. Karzai’s is the first fully elected government in Afghan history, although there were parliamentary elections during the reign of King Zahir Shah (the last were in 1969, before his reign was ended in a 1973 military coup). Presidential, parliamentary, and provincial elections, and adoption of a constitution were part of a post-Taliban transition roadmap established by a United Nations-sponsored agreement of major Afghan factions signed in Bonn, Germany on December 5, 2001, (“Bonn Agreement”),1 after theTaliban had fallen.

Although other ethnicities generally accept the right of the Pashtun community to hold the top position in Afghanistan, non-Pashtuns want to be included at high levels of the central government and to have a measure of control over how government programs are implemented in their geographic regions. Currently, of the major security ministries and organizations, only the National Directorate for Security (NDS, the Intelligence directorate) is still headed by a non- Pashtun (Amrollah Saleh, a Tajik). Attempting to maintain the fragile consensus among the various ethnicities, the other security ministries (Defense, Interior) tend to have non-Pashtuns in key deputy or subordinate positions. In the Defense Ministry, the chief of staff is a Tajik (Bismillah Khan), who reports to a Pashtun Defense Minister (Abdul Rahim Wardak). Afghanistan’s non-Pashtun communities have said that they will not rebel against their diminution in the upper levels of government, but would keep their competition peaceful. Some observers take a different view, asserting that Tajiks continue to control many of the command ranks of the Afghan military and security services, and that Pashtuns constitute merely an upper veneer of control of these organizations, causing Pashtun resentment.

زندگی نامۀ احمدشاه مسعود

سخن از زندگينامۀ احمدشاه مسعود، سخن از تبلور يک اراده و تصميم براي سربلند بودن و سرافراز زيستن يک ملت است. سخن از زندگينامۀ احمدشاه مسعود، سخن از توضيح و تفسير يک انديشۀ متعالي و يک مکتب رهايي بخش در رهايي از حضيض ذلت است. سخن از زندگينامۀ احمدشاه مسعود سخن از اهتزاز درفش آزادي و آزادگي برستيغستان هندوکش و پامير و بربلنداي سليمان و بابااست. و سخن از فقدان مسعود، سخن از درد جانگداز استخوانسوز و ناله هاي برخاسته از سينه هاي شرحه شرحه از فراق است.

قصۀ حيات مسعود، قصۀ آرزوها و اميدها در رسيدن به قلۀ آزادي و عدالت است. قصۀ حيات مسعود، قصۀ اسطوره سازان شرافت انسان، داستان راست قامتان تاريخ، بيان رزم و پيکار وارستگان زمان، شرح دردها، اندوه ها و رنج هاي بيکران مظلوميت و حقانيت يک ملت است. قصۀ حيات مسعود، قصۀ جنگ با تجاوز و اهريمن است. قصۀ پايداري و مقاومت، سرگذشت ايمان و حماسه، فرياد خشم و غريو تاريخ در برابر بيداد و جهل، داستان تسليم نشدنها و کرنش نکردنها، بيان آوازهاي درگلو خفه شدۀ نسل ديروز و پار و نسل گذشته هاي دور سرزمين ما.

قصۀ حيات مسعود، قصه اي جوانمردي و شجاعت است. قصۀ پرواز خستگي ناپذير برفراز هندوکش پير، براي آزاد بودن و آزاد زيستن. داستان سختيها و رنجها در مسير حق و عدالت براي مردم و در راه مردم، بيان راز و نجواي جاودانگي و نمادشدن در تاريخ امروز و فرداي سرزمين ما.

احمد شاه مسعود در درازناي تاريخ ديار ما به ويژه درسده هاي اخير اين عصر يک چهرۀ استثنايي و منحصر به فرد بود. او ثمرۀ سده هاي متوالي ده ها نسل مبارز و آزاديخواه خراسان زمين بود که از کوه پايه هاي هندوکش، رمز پايداري و بيگانه ستيزي، قامت بر افراخت و با ايمان واراده اي به استواري صخره هاي بزرگ و قله هاي بلند آن، در مسير مبارزه و مقاومت خود به نماد آزادي تبديل شد. مطالعۀ زندگي مسعود به خصوص در دورۀ جهاد و مقاومتش فراگيري و آموزش درس عزت و آزادگي است.

اين زندگينامه که با اختصار و اجمال نگاشته شده تنها نگاه گذرا به دوره هاي مختلف حيات آن شهيد نستوه و آن آيت سترگ آزادگي و شهامت است. شناخت مشروح و مفصل دوره هاي زندگي وي به تحقيقات مکمل و دقيق حوادث و تحولات دونيم دهه ي اخير در عرصه هاي گوناگون حيات کشور ارتباط مي گيرد که آنرا بايد در منابع و مراجع مختلف محققين و نويسندگان جستجو کرد.

زمان و محل تولد

احمدشاه مسعود در 11 سنبله 1332 هجري خورشيدي مطابق به 2 سپتمبر 1953 مسيحي در روستاي جنگلک از توابع بازارک در وادي معروف پنجشير چشم به دنيا گشود. وادی استراتژيک پنجشير قبل از فروپاشی رژیم طالبان ازمناطق مربوط به ولايت (استان) پروان در سلسله کوه هاي هندوکش بود که اکنون به عنوان یک ولایت مستقل کشور از ولایات 34 گانۀ افغانستان شناخته می شود. مدخل وادي پنجشیر از کابل پايتخت کشور 95 کيلو متر فاصله دارد.

خانواده

پدر احمدشاه مسعود دگروال (سرهنگ) دوست محمد از افسران ارتش افغانستان در دوران سلطنت محمدظاهرشاه بود. پدربزرگش يحيي خان يکي از بزرگان مردم در پنجشير به حساب مي رفت که دردوران پادشاهي امان الله خان به عنوان کارمند و مامور رسمي دولت وظيفه ي خزانه دار نقدي رابه دوش داشت. او همچنان درتشويق وجمع آوري مجاهدان و مبارزان از زادگاه خود، وادي پنجشير براي کسب استقلال از استعمار بريتانيا در سلطنت شاه امان الله شخص فعال و پر تحرک محسوب مي شد. مادر احمد شاه مسعود دختر ميرزا محمد هاشم خان از خانوادۀ صاحب اعتبار و با نفوذ محلي "رخه" مرکز ولسوالي پنجشير بود.

دوست محمد پدر احمدشاه مسعود سه بار ازدواج کرد. اين ازدواجها بنا برفوت خانم هايش صورت گرفت. او درنتيجۀ اين سه بار ازدواج صاحب يازده فرزند شد که شش تن آنها پسر و پنج تن دختر بودند.

احمدشاه مسعود باشش فرزند ديگر از خانم دوم و در ميان آنها سومين فرزند خانواده است. پيش از او يک خواهر و برادرش يحيي و بعد از او دو برادر ديگرش احمدضياء و احمدولي تولد شده اند. برادر بزرگ احمد شاه مسعود به اسم دين محمد از ازدواج اولي که افسر ارتش بود درسال 1366 (1988) از شهر پشاور در پاکستان ناپديد شد.

سالهاي کودکي

دگروال دوست محمد مانند بسياري از افسران ارتش و کارمندان دولت در سالهاي کار رسمي بعد از هر چند سالي محل کار و وظيفه اش تغيير ميافت. و از يک ولايت به ولايت ديگر مؤظف مي گرديد. از اين رو موصوف در سالهاي کارش به حيث افسر ارتش يا صاحب منصب اردو در ولايات: ننگرهار، بدخشان، بغلان، غزني، هرات و کابل وظايفي را به عهده داشته است. او علاوه به کار در ارتش که مربوط وزارت دفاع مي شد گاهي در وزارت داخله (کشور) نيز وظايف رسمي را به سر رسانيده است. آنچنانکه او در هرات چندسالي در بخش وزارت داخله سمت فرماندهي يا قومانداني ژاندارم وپوليس هرات را به دوش داشت. بنا بر اين احمدشاه مسعود همراه با پدر و خانواده به ولايات مختلف رفت و دوران کودکي و نوجواني را در مکاتب و مدارس بيرون از زادگاهش سپري کرد.

مسعود سالهاي آغاز کودکي را در زادگاهش دره ي پنجشير گذراند. در پنج سالگي شامل صنف اول مکتب (مدرسه) بازارک گرديد. قبل از آنکه صنف اول را به پايان برساند با خانواده به کابل رفت و در مکتب شاه دوشمشيره شامل شد. اما اندکي بعد پدرش در سمت قوماندان ژندارم و پوليس هرات به ولايت هرات رفت و احمدشاه مسعود صنوف دوم، سوم و چهارم را در مکتب مؤفق شهرهرات به درس و تعليم ادامه داد. در پايان صنف چهارم با پدرش که از هرات به کابل تبديل گرديد دوباره به شهر کابل بازگشت.

دوران تعليم و تحصيل

احمدشاه مسعود بعد از بازگشت باخانواده ازهرات به کابل، شامل ليسۀ استقلال گرديد. او صنف پنجم را از ليسۀ استقلال آغاز کرد و دورۀ ليسه را در همين مکتب به پايان رسانيد. ليسۀ استقلال يکي از مکاتب (مدارس) عالي پايتخت بود که مضامين آن به زبان فرانسوي و غالباً توسط معلمين فرانسوي تدريس مي شد. بيشتر در اين ليسه افراد متمول و منسوب به طبقات بالاي جامعه و فرزندان افسران نظامي دولت راه مي يافتند. مسعود تاصنف نهم ليسه از شاگردان ممتاز صنف خود بود. او سپس تاصنف يازدهم در مضمون رياضي به مشکلاتي روبرو شد و درجۀ او در ميان صنفي هايش تارديف 12 تنزيل يافت. اما با پشتکار و تلاش پيگير به اين مشکل فايق آمد و در مضمون رياضي چنان مهارت و لياقت کسب کرد که خود براي تدريس به شاگردان دورۀ ابتداييه کورس رياضي تشکيل داد و سالهاي بعد از محل اين کورس غرض پيشبرد فعاليت هاي سياسي استفاده نمود.

احمدشاه مسعود پس از فراغت از ليسۀ استقلال مصمم و علاقمند به تحصيلات عالي در دانشگاه نظامي شد. اما او در اين علاقه و تصميم با مخالفت خانواده، به خصوص پدرش روبروگرديد. پدر و خانواده او را ترغيب کردند تا به جاي ورود به دانشگاه نظامي، علاقه و توجه خود را معطوف به رفتن فرانسه براي تحصيل بسازد. آن زمان کشور فرانسه به فارغ يا فارغان پيشتاز ليسۀ استقلال بورس ادامه تحصيل داده بود، که احمدشاه مسعود ازسوي ليسۀ مذکور يکي از کانديد هاي اين بورس تحصيلي بود. اما مسعود علاقه اي به رفتن به فرانسه نشان نداد و در امتحان کانکور ورود به دانشگاه در پايان سال 1349 مؤفق شد تا به انستيتوت پولتخنيک راه يابد. هرچند که نخست از راه يافتن به پولتخنيک چندان راضي به نظر نمي رسيد اما بعداً با علاقمندي تحصيل خود را در حمل 1350 در پولتخنيک آغاز کرد. اين انستيتوت که توسط شوروي اعمار شده بود مؤسسۀ عالي تحصيلي معادل دانشگاه کابل محسوب مي شد که دانشجويان در رشته هاي مختلف انجنيري در آن به تحصيل مي پرداختند. ولي احمدشاه مسعود كه به دلايل فعاليت سياسي مورد تعقيب دولت سردارمحمدداود قرار گرفت بيشتر ازدوسال نتوانست به تحصيلات خود در پولتخنيک ادامه بدهد.

سرگرمي و تفريح

مسعود از همان آغاز کودکي مانند بسياري از کودکان همسال خود به سرگرمي و تفريح علاقه و دلچسپي داشت. اما آنچه که در اين سرگرمي های موصوف در ميان همسالان و هم صنفانش جالب به نظر ميآمد، علاقۀ او به روش نظاميگري و امر و نهي به شيوه ي افسران ارتشي نسبت به همقطاران هم سن و سالش بود. شايد آن زمان اين احساس و تمايل براي او از پدرش منحيث افسر ارتش ناشي مي شد، اما سالهاي بعد ديده شد که مسعود خود در نظامي گري و مبارزات مسلحانه استعداد و توانايي فوق العاده و شگرفي دارد. او در طفوليت و دوران ابتدايي مکتب با همسالان خود در بازيها به صفت فرمانده و قوماندان آنها ظاهر مي شد. از کاغذهاي ضخيم، کلاه افسران و سربازان و ساير نشانهاي نظامي را مي ساخت و آنرا به سرو وسينه هاي شان مي آويخت و سپس فرمان تمرين و مانور نظامي مي داد. سرگرمي های ديگر او در ايام تعليم و دورۀ نوجواني واليبال، فتبال و کاراته بود. وي به خصوص علاقه ي زيادي به فوتبال داشت. در دوران ليسه سرتيم، تيم فوتبالي در کابل بود. مسعود در سالهاي تعليم و تحصيل در ليسۀ استقلال و پولتخنيک پيوسته به بازي فوتبال ادامه داد. و بعداً حتي در دوران جنگ عليه قواي شوروي در دهه ي 1980 مسيحي گاهي با مجاهدان همسنگرش به بازي فوتبال مي پرداخت. او در تمام سرگرمي ها با همبازان و همسالان خويش برخورد و رفتار صميمانه داشت و با آنها هميشه به زبان نيکو سخن مي گفت. او تيم و گروه همباز خود را از ميان بچه هاي با ادب و داراي اخلاق خوب انتخاب مي کرد، چون او از همان آغاز اخلاقيات و فضايل اخلاقي را در زندگي بسيار جدي مي گرفت.

فعاليت و مبارزۀ سياسي

احمدشاه مسعود در دورۀ ليسه با افکار و جريانات سياسي جامعه و کشور آشنا شد. آن زمان (سالهاي دهۀ چهل هجري شمسي) محيط مکاتب و پوهنتون یا دانشگاه کابل پر از تب و تاب جريانات سياسي با انديشه و اعتقادات گوناگون بود. در آن سالها احزاب سياسي چپ با انديشه هاي کمونيستي در محيط آموزشي و تحصيلي، به ويژه در دانشگاه کابل بيشتر از همه حضور و جاذبه داشتند. اما مسعود در ميان اين جريانات و گروه ها از همان آغاز به سوي جريان اسلامي تمايل نشان داد. او در يک خانوادۀ مسلمان و متدين تولد يافته بود. والدينش از همان آوان کودکي به تعليمات ديني اش توجه ويژه مبذول مي داشتند. آنها به اخلاقيات و فضايل ديني فرزندشان حرص نشان مي دادند. اولين گام آنها براي آموزش و فراگيري خواندن و نوشتن مسعود، فرستادن مدوام او براي تعليم قرآن کريم نزد امام مسجد بود. پدرش به اين امر مداومت داشت. چه در پنجشير، چه در هرات و چه در کابل. احمدشاه مسعود نيز از اهتمام والدينش به تعليمات ديني بهره يی زيادي برد. از آوان کودکي با اخلاقيات و فضايل ديني رشد کرد و در برابراحکام و اعتقادات اسلامي مطيع و منقاد بود. علاوه براين، پدر در محيط خانواده هميشه از اوضاع و جريانات سياسي کشور سخن مي گفت. از دخالت شوروي در افغانستان و از نفوذ احزاب کمونيستي اظهار نگراني مي کرد. اين مباحث در محيط خانواده از جانب پدر مايۀ تأمل و تفکر مسعود به سوي مسايل سياسي مي شد و او را در پيوستن به جريان اسلامي محيط مکتب و دانشگاه انگيزه مي داد. از همين رو او به سوي جريان سياسي معتقد به اسلام در محيط مکتب و دانشگاه متمايل شد. برخورد توهين آميز افراد و عناصر وابسته به جريانات چپ کمونيستي در برابر دين و اعتقادات ديني در محيط آموزشي بيش از بيش احمدشاه مسعود را به طرف جريان اسلامي کشاند. او در نخستين سال تحصيل در پولتخنيک کابل از طريق دوست و صنفي خود صبور با انجنير حبيب الرحمن از رهبران دانشجويي جريان اسلامي در دانشگاه کابل آشنا شد. حبيب الرحمن نيز محصل پولتخنيک بود که درميان تشکل جريان اسلامي مسؤليت جلب و جذب افسران ارتش را به اين جريان به عهده داشت. برنامۀ تنظيم و جلب و جذب صاحب منصبان ارتش غرض تصاحب قدرت سياسي از راه کودتا از سوي تمام جريانات سياسي چپ و راست تعقيب مي شد. جريان اسلامي که خود را جوانان مسلمان مي خواندند در محيط دانشگاه و بيرون از آن به اخواني ها شهرت داشتند. آشنايي مسعود با حبيب الرحمن تحول عمده اي در زندگي او محسوب مي شد. او شديداً تحت تأثير شخصيت حبيب الرحمن قرار گرفت. آنگونه که بعداً در سالهاي جهاد و مقاومت از حبيب الرحمن با احترام و نيکويي ياد مي کرد و او را انسان آگاه، مسلمان معتدل و وطندوست مي خواند.

احمدشاه مسعود هرچند در دوسال نخست تحصيلش در پولتخنيک روابط بسيارنزديک با حبيب الرحمن داشت و درکنار او به فعاليت هاي سياسي مي پرداخت اما بعد از کودتاي سردار محمد داود در سرطان 1352 عميقاً وارد عرصۀ سياست و مبارزات سياسي گرديد. وي در اين وقت اقدام به جلب و جذب افسران ارتش به نهضت اسلامي کرد. چون جگرن (سرگرد) محمد غوث شوهر همشيره اش از افسران مسلمان ارتش و شخص مناسبي براي جذب بيشتر افسران ديگر به جريان اسلامي شمرده مي شد. اما حکومت محمدداود که در آن عناصر چپي نفوذ و قدرت داشتند و به فعاليت نهضت اسلامي يا اخوانيها نظارت مي کردند، به سرکوبي جريان اسلامي متوسل شد. و جريان اسلامي در دانشگاه و بيرون از آن زير ضربات دولت محمدداود قرار گرفت.

دوران اختفاء

احمدشاه مسعود در ليست افراد مورد تعقيب و دستگيري ازسوي دستگاه پوليس و امنيت حکومت محمدداود قرارداشت. اما او قبل از آنکه دستگير و به زندان کشانده شود دست به اختفاء زد. وي نخست روزها يي را در کابل در خانه ي دوستان خويش پنهان شد و سپس روانۀ زادگاهش پنجشير گرديد. هرچند او در پنجشير همچنان در خفا و پنهان از انظار عامه زندگي کرد اما شور و علاقه به فعاليت سياسي و مبارزه مانع فرو رفتن وي درسکوت و گوشه نشيني مي شد. دستگيري انجنير حبيب الرحمن و جمعي از دوستان و ياران او توسط حکومت محمدداود ازيکسو مايۀ تأثر و ناراحتي اش گرديد و ازسوي ديگر اراده وعزم او را در دوام مبارزه تقويت کرد. وي از پنجشير پيوسته به برقراري ارتباط ميان دوستان و ياران خود چه در زندان و چه بيرون از آن مي پرداخت. و براي تأمين چنين روابط و تبادل افکار با دوستان وهمفکران خويش چند بار به مناطق مختلف شمالي و شمال کابل سفرکرد. او باري در زمستان 1353 مخفيانه به شهر کابل رفت و براي آخرين بار با مادرش که در بالين بيماري به سرمي برد ملاقات نمود. در همين ايام انجنير حبيب الرحمن از سوي حکومت محمدداود اعدام گرديد و خبر اعدام او احمدشاه مسعود را بيشتر از بيش مصمم ساخت تا همچنان در مسير مبارزۀ خود استوار و ثابت قدم باقي بماند.

مسعود در اواخر سال 1353 به صورت مخفيانه به راهنمايي و همکاري انجنير جان محمد به پاکستان رفت. قبل از او تعدادي انگشت شماري از رهبران و فعالان جريان اسلامي محيط دانشگاه به شمول برهان الدين رباني و گلبدين حکمتيار که مورد تعقيب حکومت داودخان قرارگرفته بودند به پاکستان پناه بره بودند. جان محمد که احمدشاه مسعود را در رفتن به پاکستان همکاري کرد نيز ازفعالان نهضت اسلامي پناهنده در پشاور بود. او گاهي مخفيانه به کابل مي آمد و روابط اعضاي داخل نهضت را با رهبران و فعالان نهضت در پشاور تأمين مي کرد. دولت پاکستان که بر سرخط ديورند با محمدداود روابط پرتشنج داشت اين پناهندگان سياسي جريان اسلامي را در پشاور اقامت داد. در ميان آنان گلبدين حکمتيار که بعد از دستگيري حبيب الرحمن وظيفۀ او را درجلب و جذب و تنظيم افسران ارتش به جريان اسلامي عهده دار شده بود بيش از بيش روابط نزديک با اسلام آباد به خصوص با ارتش وسازمان استخبارات آن (آي اس آي) برقرارکرد. حکمتيار در حالي به جاي حبيب الرحمن مسؤليت کارهاي نظامي نهضت اسلامي را به دست گرفت که موصوف قبل از دستگيري اش از تندروي و خشونت حکمتيار در مبارزه و فعاليت نهضت اسلامي ناخشنود و نگران بود.

گلبدين حکمتيار از پشاور به جذب و جلب افسران ارتش در کابل پرداخت و برنامۀ کودتا و قيام مسلحانه را براي سرنگوني دولت محمدداود و تصاحب قدرت سياسي روي دست گرفت. در اين طرح و برنامه، دولت پاکستان به خصوص استخبارات نظامي ارتش (آي اس آي) حکمتيار را مورد حمايت و تشويق قرار مي داد تا محمدداود تحت فشار قرار بگيرد و بر سر ديورند با پاکستان وارد معامله شود. احمدشاه مسعود در پشاور با رهبران و فعالان نهضت اسلامي راه هاي مبارزه و مقاومت عليه حکومت محمدداود را که به سرکوبي نهضت مذکور کمر بسته بود مورد بحث و ارزيابي قرارداد. در حاليکه حکمتيار از کودتاي نظامي و شورش مسلحانه ي اعضاي نهضت اسلامي حمايت مي کرد، مسعود زمينه را براي قيام نظامي نامساعد مي دانست و به پيروزي کودتا بي باور بود. اما حکمتيار از مؤفقيت کودتا اطمينان داشت و از نتايج مثبت کار خود در ميان ارتش سخن مي گفت.

فرماندهي در نخستين قيام مسلحانه

در اواخر زمستان 1353 که احمد شاه مسعود پشاور رفت، تعدادي از اعضاي فعال نهضت اسلامي معروف به اخوانيها که به بيش از چهل نفر مي رسيدند غرض فراگيري تعليمات نظامي به پاکستان آمدند. مسعود در اين تعليمات کوتاه نظامي مشارکت داشت. هدف از اين تعليمات نظامي، آمادگي براي انجام قيام مسلحانه در برخي ولايات و اطراف کشور در همآهنگي با کودتاي نظامي بود که در کابل به وقوع مي پيوست. گلبدين حکمتيار که مسؤليت امور نظامي نهضت اسلامي را به دوش داشت از مؤفقيت برنامۀ کودتا به همه اعضاي نهضت اطمينان داده بود. تدارک براي کودتا و قيام تا فصل تابستان اتخاذ شد و احمدشاه مسعود به حيث فرمانده قيام در وادی پنجشير تعيين گرديد. اما او علي رغم بي باوري به پيروزي کودتا و تشخيص زمينۀ نامساعد براي قيام، ناگزير به اطاعت از اقدامي شد که در آن جمعي از فعالان نهضت اسلامي مشارکت داشتند. در اين قيام داکتر محمدعمر در ولايت بدخشان، جان محمد در ولايت کنرها، مولوي حبيب الرحمن در ولايت لغمان و عبدالخالق در ولايت پکتيا فرماندهي عمليات را عهده دار شدند. احمد شاه مسعود که بيشتر از همه در مورد قيام و کودتاي مذکور شک و ترديد داشت به تدابير و راه هاي انديشيد که در صورت ناکامي قيام مي بايد به آن متوسل مي شد. اساسي ترين انديشه و برنامه ي او در صورت ناکامي قيام و کودتاي نظامي، تداوم مبارزه بود. از اين رو قبل از ورود به پنجشير و آغاز قيام انجنير محمد اسحاق و برادرش کفايت الله دوتن از همرزمان خود را که از مرکز ولسوالي پنجشير (رخه) بودند به پنجشير فرستاد تا تمام دره هاي جانبی اطراف رخه را ببينند و ساختمان اراضي آن را به دقت مطالعه نمايند.

احمدشاه مسعود در سرطان 1354 به پنجشير آمد. تعدادي از محصلين دانشگاه کابل و ساير مؤسسات عالي آموزشي عضو نهضت اسلامي را که قبلاً براي شرکت در قيام مسلحانه تشخيص شده بودند در اواخر سرطان 1354 در پنجشير جابجا کرد. او اين برنامه را به دور از آگاهي سازمان امنيت دولت و پوليس با دقت عملي نمود. براي افرادي که مورد پرسش همسفران شان به سوي پنجشير و هرکسي ديگر قرارمي گرفتند، سپري نمودن روزهاي تعطيلات تابستاني نزد صنفي ها و دوستان شان ظاهراً دليل موجه و قانع کننده بود.

احمدشاه مسعود در اين اولين فرماندهي قيام مسلحانه عليه دولت 21 سال داشت. او درشب اول اسد 1354 افراد تحت فرمان خود را براي تصرف ولسوالي تنظيم و سازماندهي کرد. آنها در چهار دسته تقسيم شدند. يکدسته براي قطع راه اصلي ورود به وادي پنجشير، مدخل دره، فرستاده شد. و سه دستۀ ديگر براي تصرف مراکز اداري حکومت در رخه، مرکز ولسوالي توظيف گرديدند. اين افراد با سلاح هاي که خود حين ورود به پنجشير مخفيانه آورده بودند مسلح شدند. مسعود عمليات را در سحر گاه اول اسد پس ازطلوع آفتاب آغاز کرد و به سرعت، بدون تلفات و خون ريزي مرکز ولسوالي را به دست آورد. آنگاه به نشرات راديوي دولتي که از کابل پخش مي گرديد گوش فراداد تا خبر پيروزي کودتا را بشنود. گلبدين حکمتيار پيش از قيام اسد گفته بود کودتا توسط جنرال عبدالکريم مستغني رئيس ستاد مشترک ارتش به راه مي افتد و قيام کنندگان در اطراف، پيروزي کودتا را از راديو مي شنوند. احمدشاه مسعود چندساعت بعد از تصرف مرکز ولسوالي به جاي شنيدن خبر کودتا از راديو، خبر ورود نيروهاي دولتي را به پنجشير شنيد. هنوز نيروهاي دولتي به محل شورش مسلحانه در رخه نرسيده بودند که مردم محل به شورشگران حمله بردند. تلاش مسعود و قيام کنندگان براي قانع ساختن مردم که آنها را پاکستاني و تخريبکار مي خواندند بي نتيجه ماند. احمدشاه مسعود با ورود نيروهاي دولتي از بيرون پنجشير، فرمان عقب نشيني را به همرزمان خود صادر کرد. هرچند او با جمعي از يارانش به سختي مؤفق گرديد تا زنده و سلامت از اين قيام مسلحانه بيرون شود اما 12 تن آنها در اين واقعه کشته و يا اسير نيروهاي دولت شدند. اين قيام نافرجام، نخستين تجربۀ نظامي و فرماندهي احمدشاه مسعود بود که در شکل گيري مبارزه و مقاومت آينده و مسير کار و عمل او اثرات عمده و تعيين کننده اي به جا گذاشت.

نجات از نخستين توطئه قتل

احمدشاه مسعود بعد از ناکامي قيام مسلحانه در پنجشير روزگار دشواري را گذراند. زندگي سخت در اختفاء توأم با تغيير مداوم مکان و محل بودوباش، چه در پنجشير و داخل کشور و چه در پشاور و نقاط مرزي از يکسو، منازعه با گلبدين حکمتيار در مورد قيام ناکام مسلحانۀ اسد 1354 و برسرنحوۀ تداوم مبارزه و چگونگي سرنوشت آيندۀ نهضت اسلامي ورهبري آن از سوي ديگر دشواريها و معضلات جدي مسعود در آن روزگاران بود.

قيام نافرجام مسلحانۀ 1354 ضربۀ سختي را به جريان اسلامي وارد آورد. سرنوشت قيام در مناطق ديگر و سرنوشت فرماندهان آن ناگوارتر از قيام پنجشير بود. در لغمان مولوي حبيب الرحمن فرمانده قيام به قتل رسيد. در بدخشان داکتر محمدعمر پس از مدتي بدون وقوع قيام اسير نيروهاي دولتي گرديد. در پکتيا فرمانده آن دست به قيامي نزد. و در کنرها انجنير جان محمد بعد از يک جنگ کوتاه و عقب نشيني، دوباره به پاکستان برگشت. صدمات و ضربات دولت به ساير اعضاي نهضت اسلامي پس از اين قيام بيشتر از ضربات و تلفاتي بود که نهضت مذکور در محل و زمان شورش مسلحانه 1354 متحمل شد. ده ها نفر از اعضا و هواداران جريان اسلامي از مکاتب و دانشگاه مرکز و ولايات توسط دستگاه امنيت و پوليس دولت دستگير و زنداني گرديدند. بسياري از اين افراد که تعدادشان به بيش از صد نفر مي رسيد در جوزاي 1358 در حکومت نورمحمدتره کي و حفیظ الله امين به رغم اتمام دورۀ حبس شان در کشتارگاه پلچرخي تير باران و يا زنده به گور شدند. و ده ها تن ديگر با ترک تحصيل و محيط کار خود به زندگي مخفيانه روي آوردند و يا به پاکستان و ايران فرارکردند.

احمد شاه مسعود که بعد از مدتي به پشاور برگشت به انتقاد شديد از گلبدين حکمتيار پرداخت. او طرح کودتا و برنامه ي خشونتبار و نظامي حکمتيار را در مبارزه عليه دولت محمدداود نادرست و غلط خواند و موصوف را عامل تلفات خونين نهضت اسلامي و سرکوبي اعضاي آن تلقي کرد. همچنان او حکمتيار را متهم ساخت که در کودتا و قيام نظامي عليه حکومت محمدداود بدون در نظرداشت زمينه و شرايط قيام به خواست و تمايل دولت پاکستان و استخبارات نظامي آن عمل نموده است. وي خواستار برکناري حکمتيار از رهبري امور نظامي شد. از نظريات احمدشاه مسعود جمعي ديگر از پناهندگان تبعيدي نهضت اسلامي به شمول انجنيرجان محمد فرمانده قيام 1354 در کنرها حمايت مي کردند. اما گلبدين حکمتيار آنها را اخلالگر و جاسوس حکومت محمدداود مي خواند. با اوج گيري اختلاف و منازعه در ميان آنها، جان محمد اولين قرباني اقدام حکمتيارشد. او را حکمتيار به نام جاسوس داودخان در زندان آي اس آي به بندکشيد و سپس به سايرين، از اعتراف موصوف به جاسوسي و همراهي احمدشاه مسعود سخن گفت. احمدشاه مسعود خواستار ملاقات با جان محمد شد تا کذب ادعاي حکمتيار را به اثبات برساند. او ظاهراً براي شنيدن اعترافات جان محمد به دفتر آي اس آي برده شد. اما در آنجا با گلبدين حکمتيار روبروگرديد که براي گرفتاري اش از قبل صحنه سازي کرده بود. مسعود که به سرعت توطئه در برابر خود را درک کرد با استفاده ازتفنگچه ي خود و نشانه گرفتن به سوي حکمتيار، از اتاق خارج شد. وي را (مسعود) در اين لحظه انجنير محمدايوب که بعداً در دوران جهاد عليه تجاوز شوروي رياست کميته ي نظامي جمعيت را به دوش داشت همراهي مي کرد. در حاليکه احمدشاه مسعود از توطئه ي دستگيري و قتل خود توسط حکمتيار نجات يافت، روزهاي بعد انجنير جان محمد در زندان به قتل رسيد. حکمتیار در سال 2001 میلادی در مصاحبه باروز نامهء «اوصاف» چاپ اسلام آباد در مورد قتل جان محمد و دستگیری احمدشاه مسعود مي گويد: «..... د داود په وخت كي په پاكستان هره ورځ چاوني كيدي. حيات شير پاو و وژل شو، اجمل ختك په كابل كي ناست ده او ملاتړ يي كاوه. زه چي پاكستان ته راغلم نو بوتو له موږ نه مرسته وغوښته، موږ هم له وخت نه گته وكړه او د بوتو د حكومت په مرسته مو د داود د حكومت پر ضد په عملياتو لاس پوري كړ. كال چي سريده د داود ماغزه ځاي ته راغلل! او بوتو حكومت سره يي خبري پيل كړي.

«دوي دواړه (جان محمد و احمدشاه مسعود) ښاغلي د داود پر ضد دو سله والو عملياتو مخالف خبر واتروپلوي وو. دوي هغه ته پټ ليكونه وراستو يو ځل زموږ ملگري قاضي وقاد ته پته ولگيده چي مسعود داود ته ليك ليكلي دي، مسعود يي له خپلو خو ملگريو سره ونيسو. دانيونه د نصيرالله بابر په خوښه وشود. د مسعود دوه ملگري ووژل شول خودي كراچي ته وتښتيدل او له هغه ځايه افغانستان ته لاړ....» (در دوره حکومت داود هر روز در پاکستان انفجار رخ ميداد. حيات شيرپاوکشته شد و اجمل ختک که در کابل نشسته بود از اين قتل حمايت ميکرد. وقتيکه من به پاکستان آمدم بوتو از ما همکاري خواست. ماهم از وقت استفاده کرديم به کمک حکومت بوتو عليه حکومت داود دست به عمليات زديم. تا آنکه مغز داود به جاي آمد و با حکومت بوتو داخل مذاکره گرديد. آنها هر دوي شان (جان محمد و احمدشاه مسعود) مخالف عمليات نظامي بر ضد حکومت آقاي داود بودند. آنها به داود مخفيانه نامه فرستاده بودند. يکبار براي رفيق ما قاضي وقاد آشکار شد که مسعود براي داود نامه نوشته است. قاضي وقاد مسعود را با دو نفر رفقايش دستگير کرد. و اين دستگيري بارضايت و تمايل نصيرالله‌بابر انجام يافت. هردو رفيق مسعود کشته شدند. اما مسعود خود به کراچي فرار کرد و از آنجا به افغانستان رفت.)

اما احمدشاه مسعود در مورد عمليات نظامي عليه حكومت داودخان و مخالفت با روش و عملكرد حكمتيار در مصاحبه با «الوطن العربي» .هفته نامه چاپ پاريس شماره 868 جمعه 22 اكتوبر 1993، ميگويد: «حكمتيار نسبت به هر تلاش راه اندازي انقلاب ديد خاص خود را داشت. او دست زدن به انفجارات، ترور و امثال آنرا ترجيح ميداد و من مخالف دست زدن به خشونت و اقدامات تروريستي بودم. چون از نظر من چنين روش با مبادي اسلامي سازگاري ندارد. اما وي پافشاري ميكرد و ميگفت جهاد همين است و من ميگفتم كه اشتباه مي كني و پاكستان در اين راه ترا استفاده مي كند. در آن مدت ميان حكمتيار و ذالفقار علي بوتو مناسبات محكمي برپا شد و بدينگونه اختلاف ميان ما پديد آمد و به مرور زمان بزرگ گرديد. خاصتاً بعد از آنكه دست به عمليات نظامي متعددي در نواحي مختلف افغانستان زديم. در پنجشير، لغمان، كنر و غيره من مسئول منطقهء پنجشير بودم.... حكمتيار خواست طبق استراتژي خاص خودش عمل گردد و من شخصاً مخالف آن بودم ولي چون دستور نظامي بود به اجراي آن اجباراً تن دادم. بدنبال آن اختلافات ما ديگر شديد شدند و براي حكمتيار گفتم نقشه ات غلط است و هم چنان غلط خواهد بود. در نتيجه از جمعيت اسلامي انشعاب كرد و حزب خود را اساس گذاشت و از آن سال بدين سو اختلاف ميان ما با گذشت هر روز فزوني گرفت.»

پس از آن احمدشاه مسعود بيشتر وقت خود را در مناطق مرزي و داخل افغانستان مي گذراند و در رفت و آمد به پشاور با احتياط عمل مي کرد. اختلاف ميان پناهندگان نهضت اسلامي به نقطۀ غير قابل بازگشت رسيد. آنها به دو دستۀ جداگانه منقسم شدند: عناصر تند رو، احساساتي و افراطي که فقط فکر کودتا و جنگ را عليه حکومت محمدداود در سرداشتند به طرفداري از گلبدين حکمتيار قرارگرفتند. احمدشاه مسعود با افراد معتدل و عملگرا که از مشي مبارزۀ آرام و مسالمت آميز و حتي مذاکره با حکومت محمدداود جانبداري مي کردند با جمعيت اسلامي افغانستان در کنار استاد برهان الدين رباني باقي ماندند. اما کودتاي ثور 1357 و حاکميت حزب دمکراتيک خلق راه را به روي مبارزات مسالمت آميز بست و احمدشاه مسعود براي بار دوم در وادي پنجشير فرماندهي قيام مسلحانه را به دوش گرفت.

کودتاي ثور و آغاز مرحلۀ جديد مقاومت

احمدشاه مسعود پس از کودتاي 7 ثور 1357 حزب دمکراتيک خلق که موجب سرنگوني حکومت محمدداود و حاکميت حزب مذبورشد وارد مرحلۀ جديدي از زندگي سياسي و مبارزاتي خود گرديد. او در بهار 1358 (1979) با بيش از سي تن همفکران و همرزمانش که همه از اعضاي جريان اسلامي متعلق به جمعيت اسلامي بودند وارد پنجشير شد. او اين بار فرماندهي قيام و مقاومت مسلحانه را عليه رژيم کمونيستي حزب دمکراتيک خلق نه تنها در پنجشير بلکه در سراسر ولايت پروان ـ کاپيسا و ولايات شمال کشور به دوش داشت. مرحلۀ جديد فرماندهي و آمريت در مبارزه و مقاومت مسلحانۀ مسعود از مرحلۀ پيشين سال 1354 متفاوت بود. در اين مرحله، مقاومت و مبارزۀ مسلحانۀ مسعود حمايت و همراهي مردم را با خود داشت. چون حزب دمکراتيک خلق منحيث يک حزب وابسته به شوروي به خبط ها و اشتباهات فزاينده، باعملکرد شتابزده و غيرعقلاني و با ارتکاب جنايات وحشتناکي در حبس و کشتار، مخالفت و تنفر مردم را در برابر خود برانگيخته بود. از اين رو زمينۀ عيني و ذهني مبارزۀ مسلحانه عليه حکومت حزب مذکور بر خلاف حکومت محمدداود بسيار مساعد به نظر مي خورد.

احمدشاه مسعود در مرحلۀ جديد رهبري و فرماندهي مبارزۀ مسلحانه در وضعيت بهتر از گذشته قرارداشت. او در سالهاي زندگي مخفيانه در پنجشير مطالعات زيادي را هم در مورد مردم و جامعه و هم در مورد موقعيت جغرافيايي و ساختمان اراضي وادي پنجشير و اطراف آن انجام داده بود. بنا بر اين موصوف بدون فوت وقت دست به کار شد و در اولين گام ده تن از همراهانش را به شمال هندوکش در ولسوالي اندراب غرض شروع مبارزۀ مسلحانه فرستاد و خود در پنجشير به صورت نيمه علني کار دعوت مردم را به مقاومت آغاز کرد. گام بعدي او جمع آوري افراد داو طلب و يا سرباز گيري براي عمليات نظامي غرض تصرف مراکز دولتي در وادي پنجشير بود. او در چند روز محدود، رخه مرکز ولسوالي و دو مرکز علاقه داري هاي حصۀ اول و دوم پنجشير رامتصرف شد و سراسر وادي را از سلطۀحکومت حزب دمکراتيک خلق بيرون کرد. او سپس بزرگراه سالنگ که شمال کشور را به پايتخت و جنوب وصل مي نمود مسدود ساخت و با نيروي هاي دولتي به نبرد ادامه داد. احمدشاه مسعود در اين جنگ بعد از شش هفته از ناحيۀ ران پاي زخم برداشت و نيرو هاي دولتي مؤفق به تصرف دوبارۀ وادي پنجشير شدند. مسعود در اين نبرد شکست خورد و با تعدادي کمي از همراهانش به پريان آخرين روستاي پنجشير به سوي ارتفاعات شمال وادي عقب نشست. ادامۀ نبرد به صورت جبهه اي در شش هفته، نخستين اشتباه در شروع اين مرحله از مقاومت بود که مسعود اندوخته و تجارب فراواني از آن گرفت. او با ارادۀ قوي هرچند بادشواريهاي زيادي، مقاومت را دوباره آغاز کرد. به تشکيل دسته هاي منظم چريکي پرداخت و قبل از شروع مجدد عمليات به تعليم و تربيۀ نظامي و سياسي آنها مبادرت ورزيد. احمدشاه مسعود بعد از اين، جنگ پارتيزاني و چريکي را به شيوۀ علمي گام به گام در کليه مراحل مبارزه و جهاد مسلحانه تعقيب کرد. او بنيانگذار جنگ پارتيزاني به گونۀ علمي در افغانستان شد. و به تجارب علم جنگ پارتيزاني در جهان معاصر با راهکارها و راهبرد هاي خويش در طول دوران جهاد و مقاومت مسلحانه افزود. تدوين و تنظيم انديشه و عمل مسعود در عرصۀ جنگ پارتيزاني در دورۀ جهاد مسلحانه يکي از منابع مطمئن علمي اين جنگ محسوب مي شود که مردم افغانستان و مردم هرجامعه و کشور ديگري درهردوره اي ازحيات شان مي توانند براي دفاع از وطن و آزادي شان در برابر بيداد و تجاوز از آن استفاده نموده و الهام بگيرند.

احمد شاه مسعود در مرحله اي بعد از شکست فوق الذکر که به سرباز گيري مجدد و تنظيم قطعات منظم مجاهدين براي نبردهاي بعدي پرداخت، عمليات جنگي را از نو آغاز کرد. او دوباره مراکز اداري و نظامي دولت حزب دمکراتيک خلق را به جز از رخه مرکز ولسوالي در سراسر وادي پنجشير تسخير نمود و با تجاوز قواي شوروي وارد دوره اي جديد مبارزۀ مسلحانه گرديد که مشخصۀ آن، جهاد و قيام سرتاسري ملي در برابر تجاوز نظامي قواي اشغالگر شوروي بود.

دوران جهاد در سالهاي تجاوز شوروي

احمد شاه مسعود در سالهاي تجاوز و اشغال توسط ارتش سرخ شوروي، فرمانده استثنايي و منحصر به فرد در جهاد و مبارزۀ مسلحانه ي افغانستان تبارز کرد. او در اين سالها ميان مردم و مجاهدين به آمرصاحب معروف گرديد و در وادي پنجشير و بيرون از آن به ويژه در دوسوي هندوکش به رهبر دوست داشتني و با نفوذ مبدل شد. او در اين دوران، جهاد و مقاومت ملي و مردمي را عليه اشغال شوروي و حاکميت محصول اشغال در مناطق تحت فرمان و نفوذ خود به جنگ منظم چريکي و سازمان يافته تبديل کرد. او انديشه و اندوخته هاي بسياري را در عرصۀ اين جنگ به کار بست و به عنوان تجارب ارزشمند مقاومت و دفاع در برابر استبداد و تجاوز به نسل هاي آيندۀ جامعۀ انساني به ميراث گذاشت. آنگونه که خود از تئوري و عمل گذشتگان علم جنگ به ويژه نبرد آزاديبخش گوريلايي دردوران جهاد و مقاومت بهره برد. رويکرد و منابع انديشه ها و اندوخته هاي او در جنگ، مطالعۀ تئوري و تجارب رهبران و شخصيت هاي مختلف انقلابي و نظامي جهان و تجارب خود و ياران همرزم وهمسنگرش بود. او هيچگاه در درازناي عمر خويش در مدرسۀ نظامي (به استثناي شرکت در يک کورس کوتاه تعليمات نظامي در زمستان 1353 باجمعي از اعضاي جريان اسلامي در پاکستان) داخل و خارج کشور آموزش نظامي نياموخت و در جنگي بيرون از وطن خود مشارکت نورزيد.

احمدشاه مسعود با آغاز دو بارۀ جنگ بعد از شکست و جراحات خودش در تابستان 1358 که با تجاوز قواي شوروي در زمستان اين سال وارد مرحلۀ جديد جهاد مسلحانه شد، کار را با انتخاب داوطلبانۀ افراد جوان و تعليمات نظامي آنها براي تداوم نبرد آغاز کرد. او در انتخاب نيروي رزمي و يا سرباز گيري که آن نيروها به مجاهدين شهرت يافتند معيار هاي معيني را در نظر مي گرفت:

به تجرد افراد ارجحيت داده مي شد.

توجه به عمل مي آمد تا مجاهد يگانه فرزند پسر خانواده نباشد.

اعتقاد ديني و اخلاقيات اسلامي افراد از موضوعات ديگر مورد عنايت در انتخاب نيرو هاي مجاهد بود. بعد از سرباز گيري و انتخاب مجاهدين، آموزش و تعليمات نظامي و سياسي ـ اعتقادي براي آنها اجباري محسوب مي شد. احمد شاه مسعود در دوران جهاد، نيروهاي مجاهدين را در سه گونه قطعات و دسته هاي نظامي تقسيم بندي کرد:
1 ـ قطعات محلي
2 ـ قطعات متحرک
3 ـ قطعات مرکزي
در حاليکه هرسه قطعۀ مذکور تحت تعليمات نظامي و سياسي ـ اعتقادي قرار مي گرفتند، اما زمان و محتواي تعليمات براي اين قطعات متفاوت بود. تعليمات سياسي ـ اعتقادي شامل تربيه و تعليم اسلامي و فهم انگيزه ها و عوامل جهاد و مقاومت بود که مجاهد به صورت آگاهانه به سوي معرکۀ نبرد برود. قطعات متحرک و مرکزي بيشتر از قطعات محلي تحت تعليم و تربيه قرار مي گرفتند و نيروي هاي اصلي رزمي را در جنگ و عمليات محاربوي تشکيل مي دادند. قطعات در جريان تعليم وعمليات نظامي مکلف به پوشيدن لباس نظامي متشکل از دريشي خاکستري يا سبز رنگ و کلاه پکول بودند.

احمدشاه مسعود در تمام دوره هاي جهاد و مقاومت به مشارکت همگاني و بسيج عمومي مردم وارائۀ خدمات اجتماعي توجه جدي مبذول داشت. او در مشارکت مردم به جهاد تنها به انتخاب مجاهدين و تشکيل قطعات بسنده نکرد. يکي از توانايي ها و ابتکارات شگفت انگيز او در رهبري و فرماندهي جهاد، بسيج همگاني در کنار جهاد و مبارزۀ مسلحانه بود. او به اقشار و طبقات مختلف اجتماعي زمينۀ کار و فعاليت مساعد مي کرد و آنها را در ادارۀ محل و منطقۀ خود و کمک به جهاد سهيم مي ساخت. بدين منظور شوراهاي مختلفي چون شوراي علماء، شوراي ريش سفيدان، کميته هاي مختلف کاري در عرصه هاي گوناگون حيات اجتماعي تشکيل داد. و درعقب جبهۀ نبرد ارائه خدمات اجتماعي به مردم همچون اعمار و تأسيس مکاتب، کلينيک هاي صحي، جاده سازي و ترميم جاده ها و پل ها، انجام امور فرهنگي، ادارۀ منطقه و تأمين امنيت را هرگز فراموش نکرد.

احمد شاه مسعود در دورۀ اشغال شوروي ده حملۀ نيروهاي مشترک شوروي و حکومت حزب دمکراتيک خلق را در وادي پنجشير دفع کرد. قواي اشغالگر شوروي و نيروهاي رژيم دست نشاندۀ شان اولين بار در حمل 1359 به پنجشير هجوم آوردند. حملات بعدي آنها بالترتيب در: سنبلۀ 1359، قوس 1359، اسد 1360، ثور 1361، سرطان 1361، حمل 1363، سنبله 1363، عقرب 1363 و سرطان 1364 به وقوع پيوست. اين حملات که هربار براي تسخير پنجشير و نابودي مسعود و نيروهايش برنامه ريزي شد، برخلاف، در اثر مقاومت منظم با رهبري و فرماندهي مبتکرانه و دقيق مسعود به تقويت و شهرت او انجاميد. در حاليکه شوروي ها و رژيم حزب دمکراتيک خلق هزاران نيروي خود را براي نابودي مسعود و مجاهدانش از دست دادند اما هرگز به چنين آرزويي دست نيافتند.

شوروي ها بعد از حملۀ ششم در سرطان 1361 به احمدشاه مسعود پيشنهاد مذاکرۀ آتش بس کردند. مسعود بعد از بررسي و مشورت هاي لازم و مذاکرات متعدد با نمايندگان شوروي که در آن نقشي به حکومت حزب دمکراتيک خلق قايل نشد، معاهدۀ آتش بس را با جنرالان شوروي امضاء کرد. اعتبار معاهدۀ آتش بس بعد از يکسال تمديد که شامل سراسر وادي پنجشير و ولسوالي اندراب در شمال مي گرديد تا کمتر از دوسال ادامه يافت. احمدشاه مسعود در اين مدت به اهداف مهم ايجاد تشکل همآهنگ سازي مجاهدين در داخل کشور و گسترش پايگاه جنگ و مقاومت که در دسترسي به آن معاهدۀ آتش بس را امضاء کرده بود، دست يافت. او در حاليکه به جنگ عليه قواي شوروي همچنان در مناطق بيرون از پنجشير و خارج از محدودۀ آتش بس ادامه داد، "شوراي نظار" را به مثابۀ يک تشکّل واحد فراقومي و فراگروهي مجاهدين به وجود آورد تا جهاد مسلحانه و مقاومت ملي را در برابر اشغال شوروي به نتيجه و کمال مطلوب برساند. وي در اولين گام فرماندهان و مسوولان جمعيت اسلامي ولايات پروان، کاپيسا، کابل، بغلان، کندز، بدخشان و تخار را به تاريخ پانزدهم قوس 1362 در منطقه ي شرشر اشکمش ولايت تخار گرد هم آورد و اساس تشکّل نظامي ـ سياسي شوراي نظار را گذاشت. در اين اجلاس تأسيس و گسترش مناطق پايگاهي مورد تصويب قرار گرفت و پس از آن چهار پايگاه منظم عملياتي و نظامي را در ولسوالي هاي خوست و فرنگ بغلان، فرخار و اشکمش تخار و کشم بدخشان ايجاد کرد. با ايجاد اين پايگاه ها به کميت و کيفيت نيروهاي خود افزود و قواي شوروي را همچون وادي پنجشير در يک منطقه ي وسيع کوهستاني درگير جنگ ساخت.

احمدشاه مسعود بعد از اولين اجلاس فرماندهان جهاد و تأسيس شوراي نظار به جلسات رسمي شوراي مذکور ادامه داد و مبناي کار و فعاليت خود را در تمام عرصه ها بر سيستم شورا و مشورت ميان فرماندهان و مسؤلان بنا نهاد. او تا سقوط رژيم حزب دمکراتيک خلق در ثور 1371 پنج بار ديگر جلسات رسمي اعضاي شوراي نظار متشکل از زبده ترين فرماندهان و مسئولان ولايات را داير کرد. در اين اجلاس تصاميم مختلفي در مورد گسترش و توسعۀ مناطق پايگاهي، گسترش قلمرو شوراي نظار به ولايت شرقي، تصرف مراکز نظامي و گارنيزيونهاي رژيم در مناطق کوهستاني اطراف شهرها و موضوعات ديگري گرفته شد.

يکي از شگفتي هاي استعداد و ابتکار احمدشاه مسعود در دوران جهاد تخلیۀ وادي پنجشير از مردم و عقب نشيني نيروهاي او درحمل 1363 قبل از هجوم هفتم قواي شوروي از اين وادي بود. ترک داوطلبانه ي مردم از خانه و زادگاه شان ميزان نفوذ و محبوبيت مسعود را نزد مردم به نمايش گذاشت. احمد شاه مسعود با اين تدبير، هم مردم را از ضربات و تلفات سنگين و مهلک و هم نيروهاي خود را از سرکوبي و نابودي يورش هفتم قواي شوروي به پنجشير که با دقت و مهارت در مسکو طرح شده بود، نجات داد. حملۀ هفتم شوروي ها درحمل 1363 از بزرگترين حملات قواي شوروي در پنجشير و همچنان از بزرگترين حملات آنها در طول اشغال به يکي از مناطق کشور بود. عقب نشيني قبل از اين حمله تا آخرين فرصت به گونه اي برنامه ريزي گرديد که ارتش سرخ وکي جي بي نتوانستند از آن آگاه شوند. در نتيجۀ آن يورش هزاران نيروي ارتش سرخ و قواي حکومت مورد حمايت شان در کابل به وادي پنجشير بعد از بمباران ده ها فروند هواپيماي استراتژيکTU 16 از مراکز نظامي شوروي در آسياي ميانه، به هدر رفت. قواي شوروي و حکومت حزب دمکراتيک خلق با اين حمله بعد از ويراني خانه هاي بدون ساکنانش که در نتيجۀ مين گذاري هاي مجاهدين تلفات زيادي را متحمل مي شدند به برپايي قرارگاه ها و مراکز نظامي پرداختند. اما با بازگشت مجاهدين و شروع عمليات نظامي در تابستان همان سال به تدريج تا سالهاي ديگرآن مراکز نظامي به تصرف مجاهدين درآمد.

پس ازحملۀ هفتم از شدت و گستردگي حملات قواي شوروي در پنجشير کاسته شد. از يکسو فشار و سنگيني آتش جنگ ارتش سرخ که تا قبل از آن در پنجشير متمرکز گرديده بود به پايگاه هاي جديد و مناطق بيرون از آن تقسيم شد و از جانب ديگر تاکتيک آنها در نحوۀ حمله و يورش که به شکل کلاسيک با بمباران شديد هوايي وآتش سنگين قواي راکت و توپخانه و سپس پيشروي قواي پياده و زرهي صورت مي گرفت، تغيير يافت. حملات جديد شوروي ها به صورت ناگهاني و با فرود نيروهاي پياده به وسيلۀ ده ها و صدها چرخبال (هليکوپتر) انجام مي يافت. نيروهاي شوروي و رژيم مورد حمايت شان در کابل چندبار خواستند تا با اينگونه يورشهاي ناگهاني اقدام به دستگيري و يا نابودي احمدشاه مسعود نمايند، اما هر بار تلاش شان به نتيجه نرسيد. مسعود بعد ازحملۀ هفتم اکثراً در پايگاه هاي جديد در شمال کشور به سربرد و در تقويت و گسترش پايگاه ها و همآهنگي بيشتر مجاهدين ساير ولايات از طريق شوراي نظار تلاش ورزيد. او بعد از جلسۀ سوم شوراي نظار در دلو 1364 که در آن به تصرف مراکز نظامي و گارنيزيون هاي رژيم در اطراف شهرها توافق به عمل آمد به عمليات هاي منظم و مهمي در ولايات شمال شرقي کشور پرداخت. وي با تصرف گارنيزيون فرخار در اسد 1365، گارنيزيون نهرين در عقرب 1365، گارنيزيون کلفگان در سرطان 1366 گارنيزيون کران و منجان در عقرب 1366 و گارنيزيون بورکه در قوس 1366 يک منطقۀ وسيع و به هم پيوستۀ کوهستاني را در شمال شرق به دست آورد. او با تسلط به اين مناطق ابتکار نظامي را از دشمن گرفت و براي واردشدن به مرحلۀ مهم تعرض استراتژيک در جنگ چريکي غرض تصرف شهرها، طرح ايجاد ارتش منظم را با گسترش و توسعۀ قطعات مرکزي متشکل از مجاهدين ولايات مختلف ريخت.

سالهاي پس از خروج قواي شوروي

احمدشاه مسعود در جوزاي 1367 که پنجمين اجلاس شوراي نظار را در پايگاه فرخار داير کرد، ايجاد ارتش منظم را در رفتن به مرحلۀ تعرض استراتژيک مورد تحليل و تأکيد قرارداد. او هنوز گامهاي نخست را باتوسعۀ قطعات مرکزي برداشته بود که قواي شوروي افغانستان را ترک گفت. خروج نيروهاي شوروي براي وي غافلگير کننده محسوب مي شد. چون کار و برنامۀ او در مورد ايجاد ارتش و انجام تعرض استراتژيک غرض تصرف شهرها و سقوط حکومت مورد حمايت شوروي ها به انجام نرسيده بود. در حاليکه احزاب مجاهدين و رهبران شان در پشاور و منابع مختلف خارجي از سقوط رژيم حزب دمکراتيک خلق در فرداي خروج قواي شوروي سخن مي گفتند، مسعود اين ادعا و پيش بيني را غيرواقعي و قبل از وقت تلقي کرد. او اظهار داشت که سقوط رژيم حزب دمکراتيک خلق با تغيير وتحول وضعيت نظامي نيروهاي مجاهدين از حالت دفاع به تعرض ميسر است. اين امر همآهنگي نيروها و ايجاد ارتش تعليم ديده و منظم، اکمالات تسليحاتي و لوژستيکي را مي خواهد که دسترسي به آنرا نه در چند هفته و چند ماه بلکه در چند سال بايد مورد توجه قرارداد. اما در بيرون از افغانستان که آي اس آي (استخبارات نظامي ارتش پاکستان) فعاليت محاربوي احزاب مجاهدين به خصوص ولايات مرزي را تحت کنترول داشت بدون توجه به نظريات مسعود، جنگ جلال آباد را در نيمۀ حوت 1367 به راه انداخت. جنگي که به شکست مجاهدين انجاميد و صحت ديدگاه احمدشاه مسعود را در همآهنگي و آماده شدن مجاهدين به مرحلۀ تعرض استراتژيک نشان داد.

احمدشاه مسعود علي رغم موانع و مشکلاتي که توسط آي اس آي و گلبدين حکمتيار ايجاد مي شد، به تلاش خود در اين مسير چه در سالهاي اشغال و چه در سالهاي بعد از خروج قواي شوروي ادامه داد. او پس از تصرف گارنيزيون هاي که قبلاً نام برده شد، شهر تالقان را ازتصرف رژيم بيرون کرد و به اولين شهر در آغاز مرحلۀ جديد ي که آن را "مرحلۀ تعرض استراتژيک" مي خواند، دست يافت. اما بعد از آن تلاش هاي حکمتيار و استخبارات نظامي پاکستان که به شدت از استقلاليت مسعود در طول دوران جهاد ناراض بودند در جلوگيري از فعاليت و برنامه هاي او بيشتر شد. قتل سي تن از فرماندهان و مجاهدين ولايت تخار حين بازگشت از اجلاس شوراي نظار توسط سيد جمال وليد قوماندان حزب اسلامي حکمتيار در تابستان 1368 در تنگي فرخار تخار، گام عمده اي در تضعيف مسعود و ناکامي برنامه هاي او بود. گام بعدي با کودتاي ناکام مشترک حکمتيار و شهنوازتني وزيردفاع دولت نجيب الله در کابل برداشته شد تا احمد شاه مسعود وهمه نيروها و احزاب ديگر مجاهدين در برابر عمل انجام شدۀ تصاحب قدرت قرار بگيرند.

احمدشاه مسعود که همچنان ايجاد ارتش و همآهنگي مجاهدين را در تصرف شهرها و سقوط رژيم عامل مهم و اساسي مي پنداشت در خزان سال 1369 به جلسۀ شوراي سراسري قوماندانان در شاه سليم پيوست. او گردهم آيي تعدادي از قوماندانان جهاد را در توضيح و اعلان نظريات و برنامه هاي خود فرصتي خوبي تلقي کرد. و سپس به پاکستان سفر نمود تا نظريات خود را به گوش رهبران احزاب مجاهدين و مقامات پاکستاني نيز برساند. وي در يک اجلاس علني در مقر رياست دولت مؤقت به رهبري صبغت الله مجددي در شهر پشاور از رهبران احزاب مجاهدين و تفرقه ميان آنها انتقاد شديد به عمل آورد و ضرورت همآهنگي مجاهدين وايجاد ارتش منظم را در تصرف شهرها و سقوط رژيم مورد تحليل و تاکيد قرارداد. او پس از چند روز گفتگو و مذاکره در پاکستان در قوس 1369 دوباره به داخل کشور برگشت و کار تعليمات نخستين قطعات ارتشي را که از ده هزار نفر تشکيل شده بود شدت بخشيد.

پيشقدمي در سقوط حاکميت حزب دمکراتيک خلق

احمدشاه مسعود در حاليکه برنامه هاي خود را در ايجاد ارتش منظم و همآهنگي ميان نيرو هاي مجاهدين در سالهاي بعد از خروج قواي شوروي دنبال کرد، موضوع تضعيف وسقوط رژيم را از داخل نيز ازياد نبرد. خروج کامل قواي شوروي در دلو 1367، سپس فروپاشي امپراتوري شوروي و سقوط حاکميت حزب کمونيست و به دنبال آن کاهش و پايان يافتن کمک هاي بي حساب مالي و نظامي مسکو به رژيم حزب دمکراتيک خلق در کابل، نفاق و خصومت فزايندۀ جناح ها و دسته هاي حزب مذکور در داخل حاکميت ازعوامل زمينه ساز تضعيف و سقوط رژيم از داخل محسوب مي شد. و مسعود ازتمام اين زمينه ها در سقوط حاکميت حزب مذکور استفاده کرد. پس از خروج قواي شوروي نظاميان حزب دمکراتيک خلق که بقاي حاکميت حزبي خود را متزلزل و نامطمئن مي ديدند در صدد تأمين روابط با گروه هاي مختلف مجاهدين برآمدند. اما بيشترين تعدادآنها اين روابط را با احمدشاه مسعود برقرارکردند. جاذبه و نفوذ شخصيت مسعود که در استقلاليت، اعتدال و وطندوستي اش مشخص مي شد بسياري از نظاميان حزب حاکم را به سوي او مي کشاند. متقابلاً وي از مراجعه و تأمين ارتباط افراد از داخل حاکميت حزب دمکراتيک خلق که ديگر حاکميت وآيديؤلوژي حزب مذکور را پايان يافته تلقي مي کردند استقبال به عمل مي آورد. تضادها و مخاصمات قومي، قبيله اي، زباني و محلي جناح ها و دسته هاي حزب مذکور که با تمايلات و گرايشات برتري خواهانه ي قومي نجيب الله در داخل حزب به صورت فزاينده عميق تر و گسترده تر مي شد، برقراري ارتباط عناصر و افراد مختلف نظامي و غير نظامي حاکميت حزب دمکراتيک خلق را با احمدشاه مسعود بيشتر مي ساخت. در نتيجۀ اين عوامل و زمينه ها بود که مسعود در ششمين اجلاس شوراي نظار در ثور1370 سقوط حاکميت حزب دمکراتيک خلق را قبل از اتمام برنامۀ ايجاد ارتش منظم و انجام مرحلۀ تعرض استراتژيک در سقوط رژيم از بيرون مورد بررسي وارزيابي قرارداد.

احمدشاه مسعود در زمستان 1370 عملاً در برانداختن حاکميت حزب دمکراتيک خلق با استفاده از زمينه ها وضعف ها ي داخلي حاکميت مذکور دست به کار شد. او درگام نخست از سرپيچي ژنرال مومن قوماندان لواي سرحدي حيرتان در برابر فرمان رهبري حاکميت مبني برتبديلي اش از حيرتان حمايت به عمل آورد و به تمام ژنرالان و نظاميان دولتي که با او در ارتباط بودند هدايت داد تا براي سرنگوني رژيم آماده شوند. در گام بعدي خواست تا شهر مزار شريف را از تسلط رژيم بيرون کند. اما داکتر نجيب الله با اعزام ژنرال نبي عظيمي قوماندان گارنيزيون کابل و معاون وزارت دفاع به مزار شريف در حوت اين سال تلاش کرد تا از سقوط شهر جلوگيري به عمل آورد. با ورود نيروهاي فرقه 53 به قومانداني ژنرال عبد الرشيد دوستم از جوزجان و فارياب به شهر مذکور وضعيت در آن شهر تغيير يافت و احمدشاه مسعود غرض جلوگيري از جنگ و خونريزي، نيروهايش را به فرماندهي عطامحمدنور از پيشروي و تسلط به شهر مانع گرديد. سپس براي رسيدن به دروازه هاي کابل و سرنگوني حاکميت حزب دمکراتيک خلق (حزب وطن) تمام مراکز نظامي و اداري رژيم را به همکاري افسران و نظاميان رژيم در ولايت پروان ـ کاپيسا و شمال کابل به شمول فرودگاه نظامي بگرام در حمل 1371 متصرف شد و کابل را به تسليمي و پذيرش انتقال قدرت به مجاهدين فراخواند. در نتيجۀ اين وضع تضاد و تفرقه در داخل حزب حاکم در کابل تشديد يافت. داکتر نجيب الله رهبرحزب و دولت در 26 حمل 1371 به دفتر سازمان ملل پناه برد. عبد الوکيل وزير خارجۀ دولت او دو روز بعد به شهر چاريکار آمد و در ملاقات و مذاکره با احمدشاه مسعود، پذيرش انتقال قدرت را از سوي رژيم به مجاهدين اعلان کرد. جنرال عبدالرشيد دوستم قوماندان فرقه 53 با عبدالعلي مزاري رهبرحزب وحدت اسلامي و جمعي از فرماندهان احزاب مجاهدين و جنرالان دولتي از مزارشريف نيز به پروان آمدند و از مسعود خواستند تا در مشارکت هم به تشکيل دولت و تسليمي قدرت از کابل بپردازند. آنها طرح تشکيل دولتي را ارائه کردند که در آن احمدشاه مسعود مقام رهبري و رياست دولت، عبدالعلي مزاري صدر اعظم حکومت و عبدالرشيد دوستم پست وزارت دفاع را به عهده داشته باشد. اما احمدشاه مسعود بارد طرح مذکور کار تشکيل دولت را به عهدۀ رهبران احزاب مجاهدين گذاشت و از آنها خواست تا براي تسليم گيري قدرت از رژيم در حال سقوط، دولت خود را تشکيل بدهند. همچنان او تشکيل "شوراي جهادي" متشکل از فرماندهان مجاهدين و ژنرالان مخالف رژيم را مطرح کرد که در صورت عدم تسليمي کابل و عدم پذيرش انتقال قدرت به مجاهدين به عمليات مشترک دست زده شود. وي به بسياري از رهبران احزاب جهادي در پشاور و فرماندهان عمدۀ مجاهدين در ولايات جنوب و شرق کشور تماس گرفت و آنها را در جريان مذاکرات خود با مقامات دولت حاکم کابل و آمادگي کابل به تسليمي و انتقال قدرت به مجاهدين قرارداد. اما در ميان رهبران احزاب مجاهدين گلبدين حکمتيار رهبرحزب اسلامي طرح تشکيل دولت مجاهدين و انتقال قدرت را ازسوي رژيم حزب حاکم به اين دولت نپذيرفت و کابل را به حملۀ نظامي تهديد کرد. احمدشاه مسعود خواستار آن بود تا نيروهاي مختلف مسلح احزاب به کابل وارد نشوند. نظم و ثبات پايتخت برهم نخورد و زمينه براي انتقال قدرت به دولت مجاهدين مساعد باقي بماند. يکي از اهداف و برنامه هاي او جلوگيري از فروپاشي ارتش و پوليس و نابودي وسايل و امکانات نظامي آن بود تا بعد از تشکيل و استقرار دولت مجاهدين از پرسونل مسلکي و امکانات آنها و نيروهاي مسلح احزاب مجاهدين يک ارتش و پوليس منظم و مقتدر ملي شکل بگيرد. بنا بر اين او در يک گفتگوي مفصل از طريق مخابره با حکمتيار به روز 28 حمل 1371 تلاش به عمل آورد که مذکور را ازحمله به کابل منصرف نمايد تا زمينۀ انتقال آرام و مسالمت آميز قدرت از ميان نرود و نظم اداره و مديريت دولتي در پايتخت متلاشي نشود. گلبدين حکمتيار که در جنوب کابل به سر مي برد به اين گفتگو قانع نشد و همچنان کابل را به حملۀ قريب الوقوع تهديد کرد. احمدشاه مسعود پس از اين گفتگوي بي نتيجه با حکمتيار در صدد دفاع از کابل برآمد. او با استفاده از چرخبالهاي پايگاه هوايي بگرام هزاران تن از نيروهاي خود را به کابل اعزام کرد تا باساير نيروهاي رژيم که آمادۀ انتقال قدرت و پذيرش دولت مجاهدين بودند، مانع هجوم نيروهاي حزب اسلامي حکمتيار به شهرشوند و از شکستن کمربندهاي امنيتي شهر و فروپاشي نظم و ثبات پايتخت جلوگيري کنند. اما در حاليکه رهبران احزاب مجاهدين در پشاور روزچهارم ثور 1371 حکومت انتقالي خود را به رياست صبغت الله مجددي اعلان کردند، نيروهاي حزب اسلامي حکمتيار در فرداي آن روز در زدوبند پنهاني با بخشي از جناح خلق و پرچم به رهبري رازمحمد پکتين، محمداسلم وطنجار وزراي داخله و دفاع و جنرال محمدرفيع معاون رييس جمهور وارد حوزه هاي امنيتي شهر و نقاط مهم پايتخت شدند. در نتيجۀ اين وضع کمربند هاي امنيتي اطراف پايتخت شکست و دسته هاي مختلف مسلح احزاب و گروه هاي مجاهدين و غير مجاهدين وارد شهر شدند. گلبدين حکمتيار ظهر آن روز از تصرف کابل و به پايان رسيدن عمر حکومت احزاب مجاهدين قبل از تسليم گيري قدرت که حتي نمايندگان وي در پاي توافقنامۀ اين حکومت امضاء کرده بودند، سخن گفت.

وزارت دفاع دولت مجاهدين و دفاع از پايتخت

احمد شاه مسعود در اولين ابلاغيۀ حکومت انتقالي مجاهدين به وزارت دفاع اين حکومت منسوب شد و مؤظف به دفاع از کابل و تأمين ثبات پايتخت گرديد. اما براي تأمين چنين امري در جنگ با گلبدين حکمتيار قرارگرفت. چون حکمتيار قبلاً آرامش و ثبات پايتخت را نخست با تهديد و سپس با هجوم نيروهاي خويش برهم زده بود. هرچند نيروهاي حکمتيار در اين جنگ که سحرگاه ششم ثور1371 به وقوع پيوست از شهرکابل بيرون رانده شدند و مراسم رسمي انتقال قدرت به حکومت مجاهدين به روز هشتم ثور در پايتخت تدوير يافت اما احمدشاه مسعود در طول دوام دولت مجاهدين در کابل که چهار سال و پنج ماه را در برگرفت در گير جنگ تحمیلی فرسايشي گرديد. جنگي که ريشه هاي آن در دخالت از بيرون به خصوص دخالت پاکستان نهفته بود.

سقوط رژيم حزب دمکراتيک خلق به دست احمشاه مسعود براي استخبارات نظامي ارتش پاکستان (آي اس آي) که گلبدين حکمتيار را در رهبري دولت مجاهدين مدنظر داشت ناخوش آيند وغيرقابل تحمل محسوب مي شد. از اين رو آي اس آي در عقب جنگ حکمتيار قرارگرفت و او را تا زماني که به گروه طالبان تعويض کرد، در بي ثبات سازي پايتخت و تضعيف دولت مجاهدين ياري رساند. آزادگي و استقلاليت احمدشاه مسعود براي ساير همسايگان و بسياري از کشورهاي صاحب علاقه و ذينفع در افغانستان نيز خوشآيند و قابل قبول نبود. بسياري از آن کشورها در مقاطع مختلف موضع و موقف منفي در قبال دولت مجاهدين گرفتند. سازمان ملل متحد، ايالات متحدۀ امريکا و اروپا نه تنها از دولت مجاهدين که زماني آنها را در جنگ عليه شوروي و کمونيستان حاکم ياري مي رسا نيدند حمايت نکردند بلکه برعکس با سکوت رضايت آميز خود دست پاکستان و همسايگان را در تداوم دخالت و بي ثباتي در افغانستان باز گذاشتند. تلاش مسعود در اين دوره براي قانع کردن دول غربي به خصوص ايالات متحدۀ امريکا در کمک به تأمين ثبات در افغانستان با قطع دخالت پاکستان بي نتيجه ماند.

موانع و دشواريهاي احمدشاه مسعود در سالهاي دفاع از پايتخت و دولت مجاهدين تنها جنگ با نيروهاي حکمتيار نبود. در حاليکه بسياري از احزاب مجاهدين در دولت و قدرت سياسي مشارکت داشتند اما در دفاع از دولت و کابل احساس مسؤليت نمي کردند. حملۀ حکمتيار به کابل، دوام جنگ و موشک باران او نظم و ثبات دولتي را در پايتخت تخريب کرد و پيامد بسيار منفي و ناگواري را در تمام عرصه هاي زندگي مردم و حاکميت به جاگذاشت:

بخش اعظم پايتخت در طول اين سالها ويران شد. بدنه و ساختار ارتش و پوليس متلاشي گرديد. قسمت زياد سلاح و امکانات نظامي به غارت رفت و تخريب شد. بد امني و بي ثباتي در کابل و ساير نقاط کشور ادامه يافت. جناح ها و شاخه هاي مختلف حزب دمکراتيک خلق که خود حاضر به پذيرش حکومت مجاهدين و انتقال قدرت شده بودند به فعاليت هاي توطئه آميز عليه حکومت مجاهدين و بي ثبات سازي اوضاع پرداختند. احزاب و گروه هاي ديگر در داخل دولت و شهرکابل در رسيدن به هرنوع خواست هاي شان راه خشونت و جنگ را پيش گرفتند.

احمدشاه مسعود در سالهاي جنگ حکمتيار عليه کابل و دولت مجاهدين بارها تلاش کرد تا از راه مذاکره و تفاهم او را از تداوم جنگ بازدارد. مسعود در جوزاي 1371 با قبول هرگونه خطري به منطقۀ تحت کنترول نيروهاي حکمتيار در شرق کابل رفت و با او معاهده ي صلح و ختم جنگ را امضاء کرد. وقتي بر اساس اين معاهده که حکمتيار وجود نيروهاي عبدالرشيد دوستم را به عنوان مليشه هاي گلم جم عامل جنگ مي دانست، دولت و ووزارت دفاع به بازگرداندن اين نيروها به شمال کشور پرداخت، حکمتيار خواستار عقب رفتن نيروهاي مسعود از کابل شد.

احمدشاه مسعود برکناري خود را از وزارت دفاع در دهم ثور 1372 به منظور استقرار صلح توسط رهبران احزاب مجاهدين در جلال آباد پذيرفت. در حاليکه او يکسال قبل از اين از رهبران خواسته بود تا براي تسليم گيري قدرت از رژيم حزب دمکراتيک خلق به تشکيل حکومت بپردازند. اما کنار رفتن او از وزارت دفاع نه تنها موجب قناعت گلبدين حکمتيار در پايان دادن به جنگ عليه کابل نگرديد، بلکه رهبر حزب اسلامي در 11 جدي همين سال و اين بار در کنار نيروهاي جنرال عبدالرشيد دوستم جنگ خونين و ويرانگري را در پايتخت به راه انداخت. در حاليکه حکمتيار در بيش از يک و نيم سال گذشته کابل را بلا وقفه به بهانۀ حضور نيروهاي دوستم به نام مليشه هاي گلم جم گلوله باران کرد و هزاران نفر را به کام مرگ کشاند. حکمتيار در اين جنگ خونين و در همآهنگي با نيروهاي دوستم نيز نتوانست به تصرف پايتخت و سقوط دولت دست يابد.

احمدشاه مسعود در طول سالهاي دفاع از کابل و دولت مجاهدين که شديد ترين حملات نيروهاي مهاجم را دفع کرد و بار دشوار جنگ تحميلي را به دوش کشيد، براي استقرار صلح از هر فرصتي نيز استفاده نمود. به منظور ختم جنگ و تأمين صلح از هر مصلح و ميانجي استقبال کرد و سخت ترين و غير منصفانه ترين تقاضاها و شرط ها را پذيرفت. به رغم آنکه گلبدين حکمتيار در طول سه سال حاکميت مجاهدين کابل را پيوسته راکت باران کرد و براي تصرف پايتخت و تشکيل حاکميت انحصاري خود ده ها بار به کابل حمله آورد اما مسعود براي دستيابي به صلح هرچند با ناخشنودي و اکراه حضور او را در تابستان 1375 در کابل به عنوان صدر اعظم پذيرفت. حضوري که ديگر خيري براي صلح نداشت.

رهبري در مقاومت ملي عليه حاکميت طالبان، سلطه ي تروريزم و تجاوز پاکستان

احمدشاه مسعود همانگونه که در سه سال حاکميت مجاهدين به خاطر تحقق صلح و ثبات در افغانستان به هرصدايي در اين جهت لبيک گفت و با هر گامي در اين مسير همراه شد، از نخستين ادعا و فرياد طالبان در پايان دادن به جنگ و استقرار صلح نيز استقبال کرد. او حرکت طالبان را که با شعار صلح خواهي و تحقق امنيت از جنوب کشور و از قندهار سر برآورد مورد تشويق و حمايت قرارداد. و در دسترسي به صلح به گونۀ شگفت آور و متهوارنه اي بدون سپاه و لشکر به پيشواز آنها در22 دلو 1373 به ميدان شهر رفت. اما طالبان که يک گروه جاهل و وابسته به بيگانه بودند و نه براي صلح بلکه براي ايجاد حاکميت جهل و بيداد و نابودي استقلال و هويت ملي افغانستان ماموريت داشتند راه جنگ را برگزيدند. احمدشاه مسعود که در سه سال گذشته براي دفاع از استقلال و حاکميت ملي کشورش در برابر حملات و جنگ هاي خونين حکمتيار عليه کابل و دولت مجاهدين و در مقابل دسايس و توطئه هاي گوناگون ايستاده بود، اين بار در برابر نيروي جهل و وحشت طالبي نيز ايستاد. مسعود هژده ماه و دوازده روز (از 21 حوت 1373 تا 5 ميزان 1375) نيروي طالبان را درپشت دروازه هاي پايتخت نگهداشت و در اين مدت سخت ترين و خونين ترين حملات آنها را در تصرف کابل دفع کرد. او چند بار براي جلوگيري از سقوط هرات و ولايات غربي کشور صدها تن نيروي خود را از مرکز به شيندند و هرات اعزام داشت و تا ميزان 1374 مانع سقوط آن مناطق به دست طالبان شد.

طالبان بعد از تسلط بر هرات و ولايات غربي با دريافت امکانات هنگفت مالي، لوژستيکي و نظامي از سوي آي اس آي و ممالک عربي نفت خيز خليج فارس در مشارکت با صدها تن جنگجوي مدارس پاکستان و داوطلبان ديگر خارجي با تصرف ولايات شرقي در ميزان 1375 به کابل پايتخت کشور دست يافتند. احمدشاه مسعود يک روز قبل از ورود طالبان به شهر کابل در پنجم ميزان 1375 در حالي نيروهاي خود را از پايتخت به سوي شمال عقب برد که يک روز تأخير در اين عقب نشيني پيامد بسيار خونين وغم انگيزي را هم براي مردم پايتخت و هم براي آن نيروها درقبال داشت. طالبان و جنگجويان خارجي که از سه استقامت جنوب، شرق و غرب کابل در حال هجوم به شهر بودند با بستن راه شمال شهر به آساني نيروهاي مدافع را در محاصرۀ کامل قرارمي دادند. در چنين حالتي يک جنگ خونين و مرگبار کوچه به کوچه و خانه به خانه در شهر با آيندۀ غير قابل پيشبيني براي نيروهاي مدافع پايتخت واقع مي شد. در حاليکه براي احمدشاه مسعود تداوم مقاومت در برابر سلطۀ طالبان و تجاوز پاکستان از اهميت و اولويت برخورداربود و درگيري نيروهاي او در داخل شهر محاصره شده از سوي دشمن ضربۀ جبران ناپذيري به آينده ي مقاومت وارد مي کرد.

احمدشاه مسعود بعد از ترک پايتخت هزارن تن نيروهاي خود را داخل وادي پنجشير ساخت و مدخل دره را با قسمتي از سرک غرض جلوگيري از ورود نيروهاي طالبان منفجر نمود. او بستن دهانۀ پنجشير را به صورت مؤقت از يکسو غرض تنظيم و سازماندهي دوبارۀ نيروهاي خود و از سوي ديگر به منظور ايجاد زمان و فرصت براي مردم پايتخت و شمال پايتخت در شناخت بهتر طالبان ضروري تلقي کرد. در حاليکه مسعود مؤفق به سازماندهي مجدد نيروها غرض تداوم مقاومت گرديد، مردم در کابل و شمال کابل با طالبان نه به عنوان نيروي آورندۀ امنيت و ثبات بلکه به نيروي وحشي وسرکوبگر ضد فرهنگ و مدنيت که توسط صدها تن از افراد جنگجوي پاکستاني وعرب همراهي مي شدند، روبروگرديدند. احمدشاه مسعود نيروهاي طالبان را دوهفته بعد در يک حملۀ سريع و ناگهاني از دهانۀ پنجشير و سالنگ تا دامنه هاي کوتل خيرخانه درهم شکست و اولين بار ده ها نفر ازجنگجويان خارجي را که بيشترشان پاکستاني بودند به اسارت درآورد. او سپس در 19 ميزان 1375 با عبدالکريم خليلي رهبر حزب وحدت و عبدالرشيد دوستم در شهرک خنجان شمال سالنگ معاهدۀ تشکيل ائتلاف نظامي "شوراي عالي دفاع از وطن" را امضاء کرد. و با اين اقدام تلاش ژنرال نصيرالله بابر وزير داخلۀ پاکستان و سران آي اس آي را در جلب حمايت و همکاري دوستم با طالبان ناکام ساخت.

باگذشت هر روز از حاکميت طالبان که وحشت و بيداد آنها عليه مردم بيشتر، وابستگي آنها به بيگانه آشکارتر، تعداد جنگجويان متجاوز پاکستاني و خارجي در ميان شان افزونتر و سلطۀ تروريزم بين المللي القاعده در حاکميت آنها عميق تر و گسترده تر مي شد، نقش احمدشاه مسعود به عنوان يگانه مرجع و اميد مقاومت در راه استقلال و حاکميت ملي کشور برجسته تر نمايان مي گرديد. در طول سالهاي حاکميت طالبان و سلطۀ تروريزم بين المللي القاعده که از سوي استخبارات نظامي پاکستان (آي اس آي) و جميعت العلماي فضل الرحمن و سميع الحق با اعزام هزاران داوطلب جنگي حمايت وهمراهي مي شد، تنها احمدشاه مسعود با ايمان راسخ و اراده اي به استواري و سرافرازي قله هاي بلند هندوکش به مقاومت در وطن ادامه داد. درسالهاي 1376 و 1377 هجري خورشيدي دوبار لشکر وحشت طالب با سپاهيان اجير و داوطلب ويراني از بلاد عرب وعجم به شمال کشورسرازير شدند. به استثناي وادي پنجشير و برخي از دره ها و دامنه هاي شمال هندوکش و پامير سيطرۀ وحشت و ترور را به همه ولايات کشور پهن نمودند. بسياري از رهبران و فرماندهاني که در اين مناطق قرارداشتند و از پايداري و مقاومت دم مي زدند، معرکۀ مبارزه و جنگ را ترک کرده به بيرون از کشور رفتند، اما احمد شاه مسعود در تمام اين حالات به تنهايي فرياد مقاومت سرداد و در راه دفاع از دين، آزادي و وطنش ثابت و استوار باقي ماند.

احمدشاه مسعود در سالهاي حاکميت طالبان و سلطه ي تروريزم چند بار به گونۀ شگفت آوري در ميزان 1375، جوزاي 1376 و اسد 1378 دره ها و تاکستانهاي شمالي را از اشغال نيروي مهاجم طالبان و تروريزم آزاد ساخت و هزاران نفر از نيروهاي زمين سوز و آدم کش آنها را که صدها پاکستاني و عرب در ميان شان قرارداشت سرکوب کرد و به اسارت درآورد. او در يازدهم قوس 1377(2 دسمبر1999) در پنجشير جلسه اي را متشکل از سيصد تن فرماندهان مناطق و اقوام مختلف افغانستان، رهبران گروه ها و احزاب مجاهدين براي ايجاد همآهنگي و اتخاذ استراتيژي واحد مبارزه و مقاومت عليه طالبان داير کرد. و با برگزاري اين اجلاس، مؤفق به بازگرداندن رهبران و فرماندهان بيشتر و گسترش مقاومت و جنگ در ولايات مختلف شرقي، مرکزي و شمال غربي کشور شد. سخت ترين و نابرابر ترين جنگ احمد شاه مسعود با نيروهاي طالبان و متجاوزين خارجي در تابستان 1379 در تالقان به وقوع پيوست. اين جنگ با هجوم بيست هزار تن نيروي طالبان، تروريستان القاعده و متجاوزين پاکستاني براي تسخير تالقان و تصرف بدخشان و تمام مناطق عقبي در شمال و شمال شرق وادي پنجشير بيش از يکماه طول کشيد. در اين جنگ نيروهاي خارجي در ميان طالبان بيشتراز نيروي بومي طالب بود. در حاليکه هزاران نفر جنگجوي پاکستاني شامل اين نيروها مي شد، هزاران تن از تروريستان سازمان القاعده متشکل از کشورهاي عربي شمال افريقا، شرق ميانه، ممالک آسياي مرکزي، مناطق ماوراي قفقاز، سينکيانگ چين، کشمير، کشورهاي اسلامي جنوب شرق آسيا و حتي ايالات متحده ي امريکا و اروپاي غربي قوت اصلي رزمي اين لشکر را مي ساختند. هرچند طالبان و لشکر تجاوز و ترورخارجي تالقان را بعد از يکماه جنگ خونين تصرف کردند اما جلو پيشروي آنها را احمدشاه مسعود به سوي بدخشان و دره هاي شمال شرق هندوکش گرفت.

احمدشاه مسعود در طول سالهاي مقاومت و جنگ با طالبان و تروريزم از هر فرصت و زماني براي مذاکره با طالبان نيز استفاده کرد تا آنها را از وابستگي به بيگانه وهمدستي با تروريزم و تداوم کشتار و جنگ به سوي صلح بکشاند. اما اين مذاکرات در اثر وابستگي طالبان به بيگانه و تروريزم بين المللي به نتيجه اي نرسيد. همچنان موصوف در اين سالها سعي نمود تا جامعۀ بين المللي به خصوص ايالات متحده امريکا، اتحاديه اروپا و سازمان ملل متحد را متقاعد به اعمال فشار عليه پاکستان در قطع دخالت و تجاوز به افغانستان نمايد و آنها را از عواقب حاکميت طالبان و سلطۀ تروريزم بر منطقه و جهان آگاه سازد. او دراين سالها پيوسته با افراد و نمايندگان مختلف رسمي و غير رسمي مجامع جهاني چه در داخل افغانستان و چه درخارج از کشور به مذاکره و گفتگو پرداخت تا حقانيت مبارزه و مقاومت خود را به گوش آنها برساند و همکاري آنها را در استقرار صلح و ثبات در کشورش جلب نمايد. عمده ترين مذاکرات او در اين مورد با جامعۀ اروپايي در مقر پارلمان اروپا درشهر استراسبورگ فرانسه بود. احمدشاه مسعود در سيزدهم حمل 1380 به مقر پارلمان اروپا سفرکرد و در مذاکرات مختلف و جلسات متعدد بامقامات رسمي و غير رسمي جامعۀ اروپا اهداف و خواسته هاي خود را از مبارزه و مقاومت تشريح نمود. او در همين سفر در برابر پرسش خبرنگاران از پيامش به رئيس جمهور امريکا گفت: "پيام من به آقاي بوش اين است که جنگ افغانستان و وجود پايگاه هاي تروريستي تنها به افغانستان محدود نمانده بلکه دير يازود اين خطرات گريبانگير امريکا و تعداد بيشتري از کشورها در منطقه و جهان خواهدشد"، پيامي که تا چهار ماه ديگر تحقق يافت.

شهادت

احمدشاه مسعود در طول حيات مبارزه و مقاومت براي عدالت و آزادي در وطنش پيوسته در معرض از دست دادن جان و زندگي خويش قرارداشت. اما در اين مدت که دونيم دهۀ عمرش را در برگرفت چند بار نقشه ها و برنامه هاي منظمي براي قتل او چيده شد. نقشه ها و برنامه هايي که همه هدر رفتند و نقش برآب گرديدند. نخستين توطئه براي قتل او در سال 1354 از سوي گلبدين حکمتيار به راه افتيد که قبلاً از آن سخن رفت. دومين تلاش براي قتل مسعود در تابستان 1358 زماني صورت گرفت که موصوف جبهۀ جنگ را در جبل السراج و دامنه هاي سالنگ جنوبي عليه حکومت تره کي و امين فرماندهي مي کرد. او در اين هنگام از عقب جبهه توسط عضو يکي از گروهاي مائويستي مورد اصابت گلوله قرارگرفت.

تلاش ها و نقشه هاي بعدي در ترور و حذف فزيکي احمدشاه مسعود توسط قواي اشغالگر شوروي، کي جي بي، نيروهاي مسلح دولت حزب دمکراتيک خلق و سازمان جاسوسي آن "خاد" انجام يافت. در طول دوران جهاد و مبارزۀ مسلحانۀ احمدشاه مسعود، قواي هوايي ارتش سرخ و رژيم حزب دمکراتيک خلق ده ها بار مناطق و محلاتي را براي نابودي او برمبناي اطلاعات جواسيس کي جي بي و "خاد" بمباران کردند. در حاليکه مسعود در ساليان جهاد و مقاومت عليه تجاوز قواي شوروي و حاکميت رژيم دست نشاندۀ آن پيهم محل خواب و اقامت خود را تبديل مي کرد و پيوسته موقيعت و مکان بود و باش خويش را تغيير ميداد. اين گونه بمبارانهاي هوايي که بسيار باشدت و باحجم سنگين آتش باروت و بم صورت مي گرفت، موجب حدس قطعي مسؤلين کي جي بي در افغانستان مبني بر قتل موصوف مي شد و برپايۀ چنين حدسي، خبر قتل مسعود را به دفتر مرکزي خود در مسکو مخابره مي کردند. آنگونه که جنرال بوريس گروموف آخرين قوماندان قواي شوروي در افغانستان مي نويسد: «مامورين کي جي بي در افغانستان به گونۀ واضحي وقار خود را به دست خود پايمال کردند. آنگونه که من به خاطر دارم آنان بيش ازده بار به مسکو گزارش داده بودند که مسعود به دست آنها نابود شده است در حاليکه مسعود گاه در يک منطقه گاهي در منطقه ي ديگرسربرمي آورد.» (ارتش سرخ در افغانستان، صفحه 121).

علاوه بربمبارانهاي هوايي، "خاد" سازمان جاسوسي رژيم حزب دمکراتيک خلق با گماشتن جواسيس خود تلاش هاي ناکامي را براي ترور احمدشاه مسعود انجام داد. در چند بار جواسيس خاد با تفنگچۀ بي صدا مامور قتل مسعود شدند که قبل از اقدام دستگير گرديدند. باري يکي از اين افراد به اسم کامران که از سوي داکتر نجيب الله حين رياستش در اداره ي "خاد" به قتل احمدشاه مسعود گماشته شده بود، خود ماموريتش را افشاء کرد و تفنگچۀ بي صداي خاد را تسليم نمود. تلاش هاي نافرجامي براي کشتن مسعود توسط زهرياتي که به غذايش مخلوط مي گرديد نيز از سوي خاد انجام يافت. نقشه هاي ترور او با انفجاراتي که از راه دور کنترول مي شد به ويژه در دوران دولت مجاهدين در کابل بارها خنثي گرديد. وي درسال 1367 از توطئه اي که براي قتل او توسط صمد پاچا از سران مليشياي حکومت نجيب الله در خواجۀ غار ريخته شده بود جان سالم برد. او همچنان در قوس 1371 از آتش کلاشينکوف يکي ازمليشه هاي ژنرال عبدالرشيد دوستم در وزير اکبرخان کابل که مورد شناسايي قرارگرفت، نجات يافت. و چرخبال حامل او در خزان 1373 در حالي از تعقيب و راکت باران هوا پيماهاي بم افگن و شکاري عبدالرشيد دوستم در ولسوالي نهرين سالم باقي ماند که دو فروند چرخبال همراه او توسط آتش جنگنده هاي دوستم نابودشدند. اما در تمام اين سالها و درتمام تلاش ها و نقشه هاي که براي قتل مسعود انجام يافت، طرح ترور و حذف فزيکي او با حملۀ انتحاري به ميان نيامد. تا آنکه سازمان تروريستي القاعده مرتکب اين جنايت شد.

طرح ترور وحذف فزيکي احمدشاه مسعود بعد از سقوط تالقان توسط سازمان تروريستي القاعده، طالبان وآي اس آي روي دست گرفته شد. هنوز اطلاعات دقيقي وجود ندارد که طرح حملۀ انتحاري به جان احمد شاه مسعود خارج ازحلقه ي خاص طالبان، القاعده وآي اس آي به چه سازمان هاي اطلاعاتي و حلقه هاي جاسوسي ديگري بر مي گردد. اما حمله ي تروريستي توسط دوتن اعضاي تازي القاعده عملي گرديد. عبدالستار دهمن که همسرش ملکه با ساير فاميل هاي اعضاي القاعده درحومه ي جلال آباد زندگي مي کرد با پاسپورت بلژيکي به اسم محمد کريم توزاني و"السوير" کارگر ساختماني شهر برکسيل بلژيک به اسم محمد قاسم بقالي که هردو مراکشي بودند به نام خبرنگار در اسد 1380 از طريق کابل وارد ولايت پروان شدند. آنها وقتي به کابل آمدند توسط نامۀ رسمي وزارت خارجۀ طالبان به وزارت دفاع طالبان معرفي شدند تا به همکاري آن وزارت جهت انجام امور خبرنگاري به ولايت پروان و کاپيسا بروند. پاسپورت آنها ويزاي يکساله ي "كثيرالورود" پاکستان را داشت که توسط خليل الرحمن سکرتر اول سفارت پاکستان درلندن صادرشده بود. هردوي شان نامه اي از "ياسرالتوفيق السري" مدير يک انجمن اسلامي به نام "المرصد الإعلامي الإسلامي" درلندن، عنواني عبدرب الرسول سياف رهبر اتحاد اسلامي داشتند. ياسر توفيق از اهالي مصر سالها قبل در کشورش به جرم توطئۀ ترور حسني مبارک رئيس جمهور مصر متهم و به مرگ محکوم شده بود. اما قبل از دستگيري به انگلستان فرار کرد و درخواست پناهندگي داد. او پناهندۀ سياسي پذيرفته شد و پاسپورت انگليسي به دست آورد. علاوه برنامۀ ياسرتوفيق، تبعۀ ديگر مصري به نام داکترهاني که در دوران جهاد عليه قواي شوروي با رهبراتحاداسلامي شناخت ودوستي داشت در صحبت تيلفوني از او خواست تا با خبرنگاران مذکور همکاري نمايد. داکترهاني وانمود کرد که از بوسنيا گپ مي زند در حاليکه بعداً در بازجويي ها، شمارۀ تيلفون او از قندهار رديابي شد.

خبرنگاران جعلي بعد از روزها اقامت در شمالي، پنجشير و تخار که منتظر مصاحبه با احمدشاه مسعود بودند به روز هژدهم سنبله 1380 برابر با نهم سپتمبر 2001 براي مصاحبه در خواجه بهاءالدين ولايت تخار آماده شدند. در اين مصاحبه محمد کريم توزاني ياهمان عبدالستاردهمن در نقش پرسشگر و"السوير" يا محمدقاسم بقالي در نقش فلمبردار ظاهر گرديدند. در نخستين لحظات مصاحبه، محمدقاسم بقالي فرد اصلي عمليات انتحاري که در مقابل احمدشاه مسعود قرارگرفت، بمي راکه در کمرخود به جاي بطري هاي کامره جاسازي کرده بود منفجرساخت. آتش اصلي انفجار مسعود را نشانه گرفت و دقيقاً قلبش را. او در همان لحظات آغاز انفجار جان به جان آفرين تسليم کرد."إنا لله وإنا إليه راجعون".

محمد عاصم سهيل از کارمندان وزارت خارجه که در کنارش نشسته بود نيز جان داد. مسعود خليلي سفير افغانستان در دهلي که براي ترجمۀ مصاحبه حضورداشت به شدت مجروح گرديد و فهيم دشتي خبرنگار داخلي که در وسط اتاق مصروف عکس برداري بود جراحات خفيف برداشت. بدن محمدقاسم بقالي متلاشي گرديد و محمد کريم توزاني که بدون برداشتن جراحاتي در حال فرار بود توسط مجاهدان به قتل رسيد.

پيکر خونين احمدشاه مسعود به سرعت توسط محافظانش ذريعۀ چرخبال به فرخار تاجکستان انتقال يافت. بدنش از صورت تاکمر مورد اصابت پارچه هاي متعددي قرارگرفته بود. سينه اش سوراخ سوراخ و خون چکان بود. به روي قلبش دوسوراخ عميق به چشم مي خورد. قسمتي از انگشتان راستش قطع شده بود و به جانب راست بدن زخم بزرگي ديده مي شد. مرگ او را همسنگران و ياران نزديکش که برسر پيکر خسته و خونينش گريستند مخفي نگهداشتند. جسدش را در سردخانه اي گذاشتند. و پيکر او را هشت روز بعد به زادگاهش در وادي پنجشيرآوردند و به روز بيست و ششم سنبله 1380 در ميان اشک و اندوه واقعي مردم وهمرزمانش در "سريچه"، تپه ي بلندي ميان رخه و بازارک که اکنون تپه ي سالار شهيدان نام گرفته است، به خاک سپردند. هنوز توده هاي خاک را به رويش انبار نکرده بودند که لوحه اي در کنار مزارش نصب شد و شاعر سوگواري نام و نشانش را در دل خاک اينگونه به تصوير کشيد:

در اينجا مرد با ايثار خفته
عقاب صحنه ي پيکار خفته
قدم آهسته بردار از کنارش
که مسعود سپه سالار خفته

و شاعر ديگري بعداً خطاب به "سريچه" گفت:

کنار خود گرفتي يار ما را
همان سرداده و سردار مارا
سريچه زنده باشي درنگيري
به دل گنجانده اي اسرارما را

سجايا و شخصيت

احمدشاه مسعود مردي با قد متوسط مايل به بلندي بود. پوست گندمي صاف و روشن داشت. چشمان سياه تيز بين، نافذ و کنجکاوش نظر هربيننده اي را جلب مي کرد. داراي سر بزرگ با موي مجعد انبوه و سياه بود که در سالهاي اخير سفيدي هايي در ميان موي هايش به چشم مي خورد. ريشش برخلاف موي سرش باريک و اندک بود.

بيني عقابي وروي استخواني داشت. بدن ماهيچه دار و عضلاني، شانه و سينه ي فراخ و پهن و شکم فرو رفته داشت. در مجموع هيئت و ريخت ظاهري اش زيبا و جذاب بود. در لباس پوشيدن با سليقه و پاک بود. لباس هاي روشن و بيشتررنگ کريمي متمايل به خاکي و رنگ آبي روشن را مي پسنديد. در تمام روزهاي دوران جهاد و مقاومت و ايام کار رسمي دريشي نظامي به رنگ خاکستري و ياسبز کمرنگ به تن داشت. دايم به سرش کلاه پکول مي گذاشت که به يکطرف سر تمايل پيدا مي کرد.

بيشتر اوقات به خصوص در دوران جهاد به گردنش دستمال مي آويخت. در لباس پوشيدن، سخن گفتن و حرکات خويش از کسي تقليد نمي کرد. برعکس اطرافيان، همرزمان و کسانيکه حتي از نزديک او را نديده بودند مي کوشيدند تا از او تقليد کنند. زبان مادري اش فارسي بود که آنرا به لهجه ي خاص درهم آميخته ي پنجشيري و کابلي صحبت مي کرد. به زبان فرانسوي به راحتي سخن مي گفت. زبان پشتو و اردو را مي فهميد. به زبان عربي آشنا يي داشت. به ورزش علاقمند بود. ورزش صبحگاهي را ترک نمي کرد. ورزش هاي بکس، تکواندو، فوتبال، واليبال و شنا را ياد داشت و گاهي در اوقات فراغت به فوتبال و شنا مي پرداخت. از رنگ ها، رنگ آبي، ازغذا ها شوربا (آبگوشت)، از ميوه ها سيب و ام و ازسلاح دستي کلاشينکوف را بيشتر مي پسنديد. در راه رفتن باتندي واستواري قدم برمي داشت. در مصافحه دست مي داد و کمترآغوش باز مي کرد. از روي بوسي به جز در موارد استثنايي که مجبورنمي شد، اجتناب مي ورزيد. به اطفال شفقت ومهرباني داشت. با بزرگان و اهل علم و فضل با احترام و تواضع برخورد مي کرد. هيچگاه در حالت خشم و غضب سخن ناسزا، فحش و دشنام را به زبان نمي آورد. هرچند که در موقع قهر و خشم مجرم و خطاکاري را به دست خود مورد لت وکوب قرار مي داد، با دوستان و يارانش صميمي بود. و در برابر دشمنان گذشت و مدارا داشت. با اسيران دشمن برخورد نيک و بشر دوستانه مي نمود و درنگهداري آنها جداً اصول اخلاقي را رعايت مي داشت. در برخورد باعام مردم با گشاده رويي و به دور ازتظاهر عمل مي کرد. عمل زشت و خلاف قانون و مصالح عامه را تقبيح مي نمود و عاملينش را بد مي ديد. از ستمگر و ستم و از فساد و بي عدالتي تنفرداشت و در برابر ظلم و بي عدالتي به شدت مي ايستاد و مخالفت مي ورزيد. تظاهر و ريا کاري را نمي پسنديد. تملق را نکوهش مي کرد. در انظار عام کمتر ظاهر مي شد. گپ و کلامش هميشه شفاف و کوتاه بود. اصطلاح "جان گپ" را در گفتگو با طرف به کار مي برد. با اختصار و روشني "جان گپ" را به مخاطب ارائه مي کرد و از مخاطب نيز مي خواست تا "جان گپ" را بگويد. گپ طرف را به دقت مي شنيد در گفتگوها و پرسش ها بسيار حاضر جواب بود. قدرت درک و تفهيمش در سطح عالي قرارداشت. براي افرادي که در پاي کلامش مي نشستند، شخصيت جاذب و قابل اعتماد محسوب مي شد. صولت و صلابت شخصيتش مخاطب را تحت تأثير و نفوذ مي گرفت. هرکسي که به او نزديک مي شد خود را در افکار و آرمان با او همآهنگ احساس مي کرد، از همراهي و اطاعتش لذت مي برد و به وجد مي آمد.

شجاعت، پشتکار و پايداري عجيب و شگفت انگيزي داشت. هيچگاه بي روحيه و نا اميد نمي شد. اراده و تصميم محکم و غير قابل تسخير داشت. در برابر تمام مسايل با عقلانيت برخورد مي کرد. از پذيرش و عمل بر مبناي عاطفه و احساسات دوري مي جست. از همين جهت در امور نظامي و فعاليت محاربوي به کار اطلاعاتي و کشف اهميت اساسي مي داد. در نتيجۀ اين روش شبکۀ اطلاعاتي بسيار نيرومند و منظم را به وجود آورد.

به شورا و مشورت اهميت جدي مي داد. و اغلباً بدون مشورت و دقت عميق به کار و عملي اقدام نمي کرد. به کتاب و مطالعه دلچسپي و علاقۀ وافرداشت. در هرحالتي کتاب را با خود انتقال مي داد و از هر فرصتي براي مطالعه استفاده مي کرد. مباحثه و مناظره هاي علمي، سياسي و ادبي را با دانشمندان و روشنفکران مي پسنديد. به شعر فارسي علاقمند بود و ديوان شعر حافظ شيرازي را اکثراً با خود داشت.

آدم سخت متدين، مؤمن، عفيف، عابد وپرهيز گار بود. دين راعامل رهبري و کمال شخصيت انسان تلقي مي کرد. نماز هاي پنجگانه را در وقتش با جماعت ادا مي کرد. نمازش بسيار خاضعانه و خاشعانه بود. هميشه با وضو به سر مي برد. قبل از رفتن به خواب شبانه نماز تهجد مي خواند. به اسلام عشق داشت و در دوران جهاد به آگاهي خود از دانش و معارف اسلامي با فراگيري دروس ديني ازعلماي محلي افزود. با تعبير هاي افراط گرايانه و متحجرانه از اسلام مخالف بود. اسلام را دين معتدل مي پنداشت و به توانايي و نقش اسلام در کمال و سعادت جامعه از راه حفظ و گسترش ارزش هاي اخلاقي تأکيد مي کرد. او به تشکيل حکومت معتدل اسلامي و ملي در افغانستان و همزيستي مسالمت آميز با جامعۀ بين المللي، هم معتقد و هم متعهد بود. ثبات سياسي را در کشور به ايجاد يک دولت ملي ممثل اراده وخواسته هاي برحق و عادلانۀ مردم در پيوند مي دانست. جداً خواهان يک افغانستان با ثبات و مقتدر از لحاظ سياسي و کشور پيشرفته و شکوفا از لحاظ اقتصادي بود.

آزادي مردم و وطنش را به شدت دوست داشت. هيچگاه استقلاليت خود، مصالح مردم و منافع ميهنش را با هيچ بيگانه اي به سازش و معامله نگذاشت. تحقق صلح و ثبات در وطن، تأمين عدالت اجتماعي، رفاه مردم و پيشرفت کشور و ايجاد يک افغانستان مقتدر و مستقل آرزوهاي ديرين وهميشگي اش را مي ساختند.

هنگام شهادت 49 سال داشت. با دختر ياورش حاجي تاج الدين در دوران جهاد در سال 1366 (1988) ازدواج کرد. اين ازدواج به دلايل امنيتي دور از انظار عامه صورت گرفت. تا زمان شهادت صاحب يک پسر و پنج دخترشد.

روانش شاد و فردوس برين جايش باد!